Gıda Kooperatifleri ve Yerel Yönetimler

15.11.2021

Yazan: Alper Can Kılıç - ÇEKÜL İletişim Sorumlusu, Ekoloji Aktivisti

Yerel Kimlik Dergisinin 67. sayısında yayımlanmıştır. (sayfa: 54-57)

İklim değişikliği, getirdiği felaketler, rekabetçi serbest piyasa ekonomileri, devlet politikaları ve endüstriyel tarımın yıkıcı etkilerinin kıskacında küçük üretici her geçen gün biraz daha zorlanıyor. Üreticilerin üretimlerini sürdürmek ve tüketicilere ulaştırmak konusunda yaşadıkları zorluklara çözüm olabilecek yeni nesil kooperatifler hepimize umut vadediyor. TKB ve ÇEKÜL’ün kırsal mirasın tüm öğeleriyle korunması gerektiği konusunu gündemden düşürmediği son yıllarda, TKB üyeleri de bu alanda farklı örnek uygulamalar geliştiriyor. Bu yazıda TKB Encümen Üyesi olan Çanakkale Belediyesinin desteğiyle oluşan S. S. Çanakkale Üretim ve Pazarlama Kooperatifini inceleyeceğiz. Yönetim Kurulu Üyesi Ali Rıza Berkit ve Çanakkale Belediyesi Başkan Yardımcısı Mehmet İrfan Mutluay ile bölgedeki çalışmaları konuştuk.

Halkın Bakkalı

Halkın Bakkalı, küçük üreticiyi destekleyen, tüketicinin ise temiz ve doğal gıdaya ulaşmasını kolaylaştıran bir satış birimi. Çanakkale Belediyesinin 2 merkezde hayata geçirdiği uygulamayı Belediye Başkan Yardımcısı Mehmet İrfan Mutluay’dan dinledik. Ağırlıklı çalışma alanlarının son dönemde iklim krizi çerçevesinde bu alana yoğunlaştığını söyleyen Mutluay, belediye bünyesinde bulunan Yerel Kalkınma Biriminin, kooperatif oluşumlarına ve yerel üreticiye destek olmak amacıyla pek çok alanda faaliyet yürüttüğünü belirtti: “Üretici ve Kooperatifler Pazarı Projesi ile üreticiye aracısız satış yapma imkânı sunarken, Halkın Bakkalında da ülkenin her yerinden çeşitli kooperatiflerin paketli ürünlerinin satılmasını sağlıyoruz. Pazarda Çanakkale’de üretim yapan yerel/küçük üreticilerle tüketiciler doğrudan buluşuyor. Hazırlık aşamasında, Türkiye’de ve dünyada faaliyet gösteren başarılı kooperatifçilik örneklerini ve bu konuda çalışma yapan belediyeleri inceledik. Kendi tecrübelerimizi de katarak sürdürülebilir örnek kooperatif modelleri yaratmayı hedefliyoruz. Bizim asli görevimiz yol göstermek. Kent tarımını önemsiyoruz. Yaklaşık 155 dönüm arazide atalık ve yerel çeşit tohumlarla tarım yapıyoruz. Bir tohum sandığımız var. Bunu kooperatif ve üreticilerle paylaşıyoruz. Testler ve laboratuvar analizlerimizi düzenli olarak yapıyoruz. Ürünleri halka sağlıklı bir biçimde ulaştırıyoruz. Halkın Bakkalında bu ürünleri satışa sunuyoruz, bunun yanında gıdaya ihtiyacı olan kent yoksuluna da ulaşmaya çalışıyoruz. ‘Atadan tohuma, topraktan sofraya’ anlayışını benimsiyoruz. Organik ve ekolojik üretimleri önemsiyoruz, tohumu bir bağımsızlık olarak görüyoruz.” Mutluay, 2016 yılında çıkan tohum yasasıyla birlikte yerel tohumların alışverişinin yasaklandığını ve bunun da bu alandaki gelişmelerin önünü tıkadığını ekliyor sözlerine.

S. S. Çanakkale Üretim ve Pazarlama Kooperatifi

Kooperatifler aracıları ortadan kaldırarak ve tedarik zincirini kısaltarak kentlinin sağlıklı gıdaya kolayca ulaşmasını sağladığı gibi, üreticiyi de destekliyor. Bu kapsamda ÇAKOOP markası adı altında faaliyet gösteren S. S. Çanakkale Üretim ve Pazarlama Kooperatifi yerel tüketim ihtiyacını karşılamanın yanında, ürünleri farklı kentlere ulaştırmayı da hedefliyor.

80 civarı Türkiye genelinde kooperatif ürünü ve yerelde 40 civarında küçük üreticinin ürünlerini satışa sunan kooperatif, hem tüketicinin sağlıklı ürünlere ulaşmasını hem de üreticinin pazara erişim sorununu çözmeyi amaçlıyor. Ali Rıza Berkit, hedeflerini şöyle açıklıyor: “Çanakkale’ye özgü ürünlerin pazarlanması konusunda temaslar kuran kooperatifimiz, ilimiz dışında yer alan diğer kooperatiflere ait market ve bakkal raflarında kendine yer bulabiliyor. Böylelikle yöremizin değeri olan ürünler ulusal boyutta tanıtılıyor. Bu çalışmalara ek olarak İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından Kadıköy’de kurulan üretici pazarında ÇAKOOP markasıyla yer alan kooperatifimiz, Çanakkale’de bulunan diğer kooperatiflerin ürünlerine de tezgâhında yer vererek İstanbul halkına ulaştırıyor.”

Bu bağlamda kooperatif üyelerinden biri olan Çanakkale Belediyesi ile birlikte çalışmalar yürüterek üreticinin hem Çanakkale kentlisine hem de diğer kentlerle geliştirdiği ilişkiler yoluyla çevre kentlere de ulaşmasının önünü açacak pazar imkânlarını genişletiyor. Topluluk destekli tarım sisteminin de temelini oluşturan sözleşmeli üretim ihtiyacını dile getiren Ali Rıza Berkit, üretimlerin üreticiyle ön sözleşmeler çerçevesinde yapılmasının kooperatifin temel hedeflerinden biri olduğunu belirtiyor: “Tüketicilerin ithal değil, yerli ürünleri; kooperatif ve yerli üreticilerin ürünlerini tercih etmelerini istiyoruz.”