Kültürel Miras ve Turizmi Birlikte Düşünmek

ÇEKÜL Akademi, Kültürel Miras ve Turizm İşbirliği Eğitim Programını tamamladı. Temmuz ayında başlayan ve 3 modülden oluşan program, 5 ayrı eğitmenle sürdürüldü.

İlk modülü ÇEKÜL Anadolu Araştırmaları Koordinatörü, şehir plancısı Ahmet Onur Altun; ÇEKÜL Vakfı gönüllü uzmanları, mimar Alp Arısoy ve şehir plancısı Esra Karataş Büke tarafından Şerifler Yalısında verilen eğitim, “Bölgesel Planlamada Miras Temelli Yaklaşım ve Kültür Rotaları” başlığı altında, Şerifler Yalısında verildi. Belediyelerin uzman kadrolarının katılımıyla gerçekleştirilen KÜMTEP, kentleri bulundukları bölgede kültür odaklı bütüncül bir koruma perspektifinden değerlendiriyor. Kenti bu yaklaşım içinde algılanır kılmayı; yerelin ulusal ve uluslararası tanıtımını sağlayacak, yerelde kalkınmaya katkı sunacak turizm faaliyetlerinin belirli bir metodolojide sürdürülmesine imkân tanıyacak donanım ve becerileri arttırmayı hedefleyen KÜMTEP’in ilk modülünde, bu bağlam doğrultusunda,

• Kentsel ve Kırsal/ Kültürel Miras Kavramı, Kentlerin Kültür Odaklı Dönüşümü,

• Kırsal Alanlar ve Kültür Odaklı Dönüşüm,

• Kültürel Miras ve Yerelde Kalkınma,

• Kültür Odaklı Kent/Kır Gelişim Politikaları ve Deneyimler

başlığı altında geniş bir çerçeveyle konuya giriş yapıldı. Kenti tarihselliği içinde ele alan bu çerçevede, Alp Arısoy  “sahne dekoru” kavramından ve kentlere ilişkin bir yanılsamadan söz etti:  

“Kentin özgün kimlik değerleri kent politikaları içinde önemli bir gösterge haline geldi. Ne var ki, kültür üretiminin temelinde yer alan kent yaşamını ve insan etkileşimini dikkate almaksızın bir kimliği tasarlamaya çalışmak, sahne dekoru hissi veren dokular oluşturma tehlikesini barındırır. Oysa kültür odaklı dönüşüm, mekânı pazarlama stratejisinden ya da imaja dayalı düşünceden öteye taşır; kentlerin kültür ve bilgi üretimi için mekânın da yeniden tartışılmasına zemin hazırlar. Kültür öncelikli bir kent politikası için kamusal niteliği yükseltmek, sivil ekonomiyi canlandırmak, tarihi dokuyu korumak, sosyal ve kültürel altyapıyı geliştirmek, yaya öncelikli ulaşımı planlamak, sivil katılımı sağlamak, etkinlikler organize etmek, ekolojik anlamda sürdürülebilir kentler tasarlamak, kamusal sanat ve tasarımı kullanmak,  yerel üretim ve kalkınmayı desteklemek gibi pek çok araç gerekir.”

Ahmet Onur Altun “kırsal alan” ve “kırsal mekân” kavramlarının tanımlarını yaptı; bu alanların konvansiyonel tarım, işsizlik, kente göç, geleneksel üretim yöntemlerinin terk edilmesi gibi nedenlerle tanımsızlaştığını ve yaşanan sürecin kültür odaklı dönüşümü zorunlu kıldığını belirtti. Altun, kültür üretimine dayalı ekonomik hareketin ve kültüre bağlı mekânla tasarımın köylere nasıl yansıdığı, kentlerdeki yaşam ve kent politikaları oluşturulurken kırsal alanların bu değişimden ne şekilde etkilendiği üzerine de bilgiler verdi. Değişen üretim ve tüketim biçimlerinde özgün/yöresel ürünlerin üretim kooperatifleri ve dijital ticaret imkânlarıyla görünür hale geldiğini söyleyen Altun, Türkiye’den örneklerle üretim modellerini kültür politikaları bağlamında ele aldı.

İlk modül, ikinci gününde Esra Karataş Büke’nin “ Kültür Rotaları: Kavram ve Tarihsel Gelişim, Kültür Rotalarının Türleri, Türkiye’de Rota Planlama: Neden ve Nasıl? Dünyadan Tematik Kültür Rotaları Örnekleri” sunumuyla devam etti. Sunumuna Türkiye’de “rota” kavram ve uygulamasının ortaya çıkışını anlatarak başlayan Karataş, bir kültür rotası örneği olarak Likya Yolunu detaylı bir şekilde ele aldı, Kültür Rotaları Derneğinin çalışmalarını aktardı. Bu modülde, kent ya da kırsalla ilgili yapılacak bir rota projesinde rotanın yeri, ortaya konacak değer ve yaşanılacak deneyime ilişkin grup çalışması yapıldı.

Kentsel ve kırsal alanlarda kültürel dönüşümün sebepleri, dönüşüm süreci ve sonuçlarına dair bilgilerin paylaşıldığı ilk modül, tüm müdahalelerin bütüncül çerçevede, insana dokunan, etkileşimli kentsel yaşam standartlarının gelişimine dayalı olması gerektiği vurgusunu öne çıkardı.

Rota Planlamasının Kazanımları ve Sürdürülebilir Yaklaşımlar

 “Kültür Rotaları, Sürdürülebilir Turizm ve Tanıtım” başlığıyla Ağustos ayında devam eden KÜMTEP, Esra Karataş Büke, Kibele Eren ve Patrice Lepkovski’nin sunum ve eğitimleriyle gerçekleşti.

Turizm ana başlığı altında sürdürülebilir turizm, ziyaretçi yönetimi, yerel yönetimler ve tanıtım alt başlıklarının ele alındığı bu modülde ilk sunum, Esra Karataş Büke tarafından yapıldı: “Kültür Rotaları Planlama Modeli, Bir Eğitim ve Sosyal Dönüşüm Aracı Olarak Rotalar, Sürdürülebilir Turizm Aracı Olarak Rotalar” başlıklı sunum, sistematik rota planlama süreçlerinin kazanımlarına odaklandı: Yerel paydaşlar arasında yatay işbirliği zemini oluşturmak, doğal ve kültürel mirası bütüncül şekilde yorumlamak, korumak ve sunmak, kırsal kesimin özgün değerlerini canlandırmak ve tanıtmak, tekil miras alanlarından öteye geçerek bölgesel kimliğin algılanmasını sağlamak, kitle turizmi ve ‘her şey dâhil’ turizm tiplerine alternatif turizm alanlarını geliştirmek, baskıyı hafifletmek, ziyaretçiler için nitelikli ve geliştirici bir seyahat deneyimi sunmak, hizmet sektörüne küçük ölçekli yatırım alanları yaratarak yerel/bölgesel kalkınmayı desteklemek, kaybolmaya yüz tutmuş yerel değerlerin ekonomik potansiyelini harekete geçirecek projeleri geliştirmek önemli kazanımlar olarak sıralandı.

ÇEKÜL Akademi Koordinatörü Kibele Eren’in “Turizm ve Sürdürülebilir Turizm Kavramları

Koruma - Kullanma Dengesi ve Ziyaretçi Yönetimi” başlıklı sunumuyla devam eden eğitimde, turizm kavramının ortaya çıkışı ve turizm türleri ele alındı; Eren, turizm stratejik planı hazırlanırken dikkat edilmesi gereken hususları sıraladı. “Kentsel doku, konaklama/eğlence tesisleri, ulaşım, yakın kentler ve tanıtımları plana dâhil edilmeli; halk, meslek odaları, STK’lar ve kamu kuruluşlarıyla eşgüdümlü çalışılmalı,” diyen Eren, çevrenin bozulmadan korunduğu ve kültürel bütünlüğün, ekolojik süreçlerin idame ettirildiği; tüm kaynakların ziyaret edilen bölgedeki insanların ve turistlerin ekonomik, sosyal ve estetik gereksinimlerini karşılayacak şekilde yönetildiği bir yaklaşım olarak tanımlanan sürdürülebilir turizm hakkında bilgiler verdi, bu modelin geliştirilmesi için neler yapılması gerektiğine değindi. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) ve Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü UNWTO’nun sürdürülebilir turizm ilkelerini aktardı. “Turizm ve Ziyaretçi Yönetimi” başlığı altında koruma - kullanma dengesini gözeten yönetim stratejilerini de anlatan Kibele Eren, aşırı turizmin önüne geçmek için uygulanabilecek stratejik adımlar hakkında bilgiler verdi.

 İkinci modülün konuk konuşmacısı, 2012-2014 Türkiye Skal Başkanı Patrice Lepkovski oldu. “Dünyada ve Türkiye’de Turizm; Güncel Eğilimler” başlıklı sunumuyla, alandaki tecrübelerini paylaşan Lepkovski, uygulama örneklerini aktardı.

KÜMTEP ikinci modülü, Kibele Eren’in “Turizmde Tanıtım ve Yerel Yönetimler” sunumuyla son buldu. “Bir ülkede turizmden elde etmek istenilen her türlü getirinin sağlanmasının o ülkedeki merkezi hükümet, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları, meslek kuruluşları ve halkın uygulanacak politikaları ve planları sahiplenmesiyle başarılabilir.” diyen Eren, bu bağlamda yerel yönetimlerce bir turizm kurulu oluşturulması ve uzun vadeli turizm planlamaları yapılmasını önerdi; ortak projelerin geliştirilmesinin, ulusal ve uluslararası tanıtımda halkla ilişkilere odaklanılması; reklam, dijital ve sosyal medya kampanyaları oluşturulması gibi önemli noktalara değindi.

Alanda Gözlem ve İncelemeyle Turizm

Teorik bilgi, kültür mirası ve turizm ilişkisinin tarihsel / toplumsal koşulları içinde değerlendirilmesiyle tamamlanan iki modülü, alan inceleme gezisi ve atölye çalışması izledi. Esra Karataş Büke’nin yürütücülüğünde Foça’da gerçekleştirilen 3. modül, bir kentin turizm ana başlığı altında incelenmesini hedefledi. 

Foça Belediyesinden arkeolog Ertan Aksoy’un “Foça’nın Tarihi, Kimlik Değerleri ve Kültürel Mirası” başlıklı sunumuyla başlayan ilk gün programı Foça Turizmciler, Yatırımcılar ve Esnaflar Derneği Üyesi Esra Kartal’in “Foça’daki Kültür Turizmi Çalışmaları” başlıklı sunumuyla devam etti. Foça Kaymakamlığı ile Foça Belediyesinin ortak çalışması olan “4 Mevsim Foça” projesinin ele alındığı bu sunumda, bir kentte dört mevsim yapılabilecek aktiviteler örneklendi. Proje kapsamında mevcut turizm faaliyetlerinin dört mevsime yayılması hedeflenirken sürdürülebilir turizm için doğadan yana üretim ve işletme modellerinin turizm faaliyetlerine kazandırılmasına çalışılıyor.

Sunumların ardından Foça’nın arkeolojik ve kentsel sit alanları ziyaret edildi. Phokaia Antik Kenti kazı alanı görüldü; çalışmalarla ilgili güncel bilgiler alındı. Tarihi yel değirmenleri yerinde incelendi, 200 yıllık tarihi Rum evleri, sokaklar gezildi.

Program, ikinci gününde atölye çalışmasıyla son buldu.  Belirli bir rota teması üzerinden ilerleyen katılımcılar; alt temalar, özel proje alanları, etkinlik, tanıtım stratejisi, planlayıcı, uygulayıcı paydaşlar gibi proje altlıkları oluşturarak rota kurgularını gerçekleştirdi ve hazırladıkları projeleri sundu. Program, katılımcıların sertifikalarını almasıyla tamamlandı.

Katılımcıların bir kenti yerinde inceleyerek turizmle ilgili çalışmaları görebildikleri KÜMTEP için yeni eğitim döneminin programı, www.tarihikentlerbirligi.org sitesinden takip edilebilir.