Uygarlık Tarihi ve Çok Boyutlu Koruma: Şanlıurfa

ÇEKÜL Akademi, Tarihi Kentler Birliği Alanda Eğitimler Programının Kış Dönemini 20-22 Şubat tarihleri arasında Şanlıurfa’da düzenlediği eğitimle tamamladı. “Uygarlık Tarihinin Aydınlanması Yolunda Çok Boyutlu Koruma: Şanlıurfa” başlığı ve Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesinin işbirliğiyle yapılan eğitime İstanbul, Muğla, Samsun, Denizli ve Malatya büyükşehir belediyeleri ile Akseki, Sarıyer, Beşiktaş, Akşehir, Araç, Bozüyük, Bayraklı, Tirebolu, Altındağ, Ardahan, Oğuzeli, Kadıköy, Dinar, Battalgazi ve Kulu belediyelerinin KUDEB, fen işleri, kentsel tasarım, imar ve şehircilik, plan ve proje birimlerinden gelen uzmanlar katıldı.

Şanlıurfa’da ilk kez gerçekleştirilen eğitimle Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Orta Fırat Havzasında bulunan ve 12 bin yıllık tarihiyle birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış olan kentte kültürel mirası koruma çalışmaları yerinde incelendi; uzmanlar deneyimlerini aktardı. 

Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Sosyal Tesislerinde, Büyükşehir Belediye Başkan Vekili Nihat Kılıç’ın hoş geldiniz konuşmasıyla başlayan oturum, İmar ve Şehircilik Daire Başkanı Bahaddin Çiftçi’nin Şanlıurfa’nın çok katmanlı birikimine vurgu yaptığı ve temel nitelikleriyle kenti tanıttığı konuşmasıyla devam etti.

İmar ve Şehircilik Şube Müdürü Seydi Yüzgül, kentin mimari tipolojisiyle ilgili bilgi verdi; temel yapı malzemesinin taş olduğunu hatırlatan Yüzgül, iklim ve malzeme yapısının mimariye yansımalarını örnekledi. Geleneksel Urfa evlerinde gözlemlenebilen bu mimari yapının ayrıntıları da Yüzgül’ü sunumu kapsamında ele alındı.

Koruma çalışmalarında çok katmanlı yaklaşım

Eğitim, 2’inci oturumda KUDEM (Koruma, Uygulama ve Denetim Müdürlüğü) Müdürü Osman Kazaz’ın sunumuyla devam etti. Kent sınırları içindeki kültürel miras koruma çalışmalarını ele alan Kazaz, tek yapı ölçeğinden çevresel düzenlemelere, çalışmaların farklı alanlarda ve yapı gruplarında yürütüldüğünü belirtti. Şanlıurfa kale eteği çevre düzenlemesi ve kaya mezarlarının restorasyon çalışmalarının yapıldığını söyleyen Kazaz, Balıklıgöl ve çevresinde alt yapı çalışmaları ile çarşıların restorasyonları hakkında bilgi verdi; tek yapı ölçeğindeki eserlerin restorasyonularını Barutçu Han, Çar Melik Camisi ve Kervansarayı, Erişmiş Evi, Rahibeler Evi ile Çetingil Evlerinin restorasyonları üzerinden örnekledi. Tarihi dokuya uymayan öğelerde, koruma amaçlı imar planında belirtilen standartlara uygun olarak cephe iyileştirme çalışmalarının yapıldığını belirten Kazaz, ayrıntılarıyla aktardığı çalışmaların yanı sıra, Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi KUDEM’in gelecekteki projelerini de aktardı. Bunların başlıcaları Harran Kentsel Tasarım Projesi, 113 konik kubbeli evin restorasyon projesinin hazırlanması ile Balıklıgöl Alan Yönetim Planının hazırlanması.

İlk gün, arkeolog Ali İlaslan’ın Kızılkoyun ve Urfa Kalesi Batı Nekropolü çalışmaları hakkında verdiği bilgilerin ardından Balıklıgöl, Tarihi Kapalı Çarşı, Gümrük Hanı, Mutfak Müzesi, Urfa Sokakları, Ellisekiz Meydanı ve geleneksel Urfa evleri gezisiyle son buldu.

Harran’da inceleme gezisi 

Eğitimin 2’inci gününde Harran Ovası merkezinde bulunan ve Ulu Cami, hamam, çarşı, kale ve Konik Kubbeli Evleri içeren alanda bir inceleme gezisi yaptı. Gezi, kale eteklerindeki Kızılkoyun Kaya Mezarlığı ile devam etti. MS 2-4’üncü yüzyıllara tarihlenen mezarların mimarisi ve ölü gömme ritüelleri ile ilgili uzmanlardan bilgiler alındı. KUDEM’in koruma çalışmaları, yerinde incelendi. Alan inceleme gezisinin bir sonraki durağı Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi ve Haleplibahçe Mozaik Müzesi oldu.

Şanlıurfa’da düzenlenen eğitim, 3’üncü gününde Göbeklitepe Arkeolojik Alanı ziyaret ile son buldu. Harran Ovasına hâkim bir konumda olan Göbeklitepe, 2018 yılında UNESCO Dünya Miras Listesine girmişti. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2019 yılını “Göbeklitepe Yılı” olarak ilan etti.

(Yerel Kimlik dergisinin 55’inci sayısında Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi ve Göbeklitepe ile ilgili bilgilere ayrıntılı olarak yer verilmişti.)

“Uygarlık Tarihinin Aydınlanması Yolunda Çok Boyutlu Koruma: Şanlıurfa” eğitimi arkeolojik, anıtsal ve sivil mimarlık mirasını; karakteristik ev tipolojisiyle somut olmayan kültür mirasını bütüncül koruma yaklaşımı nedeniyle önemli bir bilgi ve deneyim aktarımına olanak sağladı.

ÇEKÜL Akademi Alanda Eğitimler Bahar Dönemi ile ilgili bilgiler, Tarihi Kentler Birliğinin web sayfasından duyurulacak.