Paşalimanı'ndaki 153 yıllık un fabrikası ışıklandırıldı
ÇEKÜL'ün “İstanbul-Marsilya: Endüstri mirasını görünür ve anlaşılır kılmak” başlıklı projesi devam ediyor.
Sergi, eğitim, atölye çalışması, kitap gibi farklı ayakları olan proje kapsamındaki etkinliklerden biri ışık yerleştirmesi. Üsküdar Paşalimanı’ndaki 153 yaşındaki endüstri mirası Un Fabrikası, sanatçı Bertrand Ivanoff tarafından ışıklandırıldı. Sadece dört duvarı ayakta kalan Un Fabrikası’nın farklı uzunluklarda neon tüplerden yapılmış çubuklardan oluşan “Rainbow Box Işık Yerleştirmesi” ile görünür olması sağlandı. Binanın içine yerleştirilen renkli ışıkları 17 Mayıs tarihine kadar görmek mümkün.
“İstanbul-Marsilya: Endüstri mirasını görünür ve anlaşılır kılmak” projesinde Mart ve Nisan aylarında ise 1920’lerin sonunda inşa edilen Kuledibi’ndeki Hamursuz Fırını’nda iki kentin fotoğraflarından oluşan bir sergi açılmıştı. İstanbul’da çoğumuzun görmediği, bilmediği bu iki önemli endüstri mirası yapısının proje kapsamında görünür olması sağlandı.
Paşalimanı Un Fabrikası/Kâgir Değirmen Bostan Binası:
İstanbul Üsküdar Paşalimanı’nda bulunan yapı, 1858 yılında yapılan un fabrikasının günümüze ulaşan kısmıdır. İstanbul’daki un değirmenlerini incelediğimizde karşımıza çıkan en eski yapı 1846’da Büyükada’da kurulandır. Paşalimanı ve Cibali fabrikaları 1858, Hasköy’deki yapı ise1866’da kurulmuştur. Bu yapılardan Unkapanı değirmeninin sadece duvarları kalmış, Kasımpaşa un fabrikasının donanımı kaybolmuş halde yapısı kalmıştır. Diğer yapılar yıkılmıştır.
Un fabrikalarının yapılarının incelenmesi onları anlamak için oldukça faydalı birer kaynak olarak görülebilir. Çünkü bu yapılar genellikle çok katlıdır ve her bir katı ayrı bir işlev görmektedir. İstanbul’daki un değirmenleri ise genelde beş kat olarak inşa edilmişlerdir. Fabrikalarda yıkama ve öğütme olmak üzere iki ana işlem vardır. Her katta gerçekleştirilen işlemler ise; alt kat transmisyon katı, ikinci kat vas katı, üçüncü kat boru katı, dördüncü kat elek katı, beşinci kat ise bağlantılar katıdır. Paşalimanı Un Fabrikası da bu işletim sistemine göre inşa edilmiştir. 1941 yılında yayınlanan Üsküdar Tarihi isimli kitabında İ. H. Konyalı, yapının 24 adet değirmentaşı olduğunu belirtmiştir. Divan ise, 1984 tarihli çalışmasında 5 adet değirmen taşını yerinde tespit etmiş ve fotoğraflamıştır. 1 değirmentaşının da izini görmüştür. Bugün bu detaylar yapıda mevcut değildir. Yapı, 1910 yılında onarılmış ve kapasitesini arttırmak için genişletilmiştir. Çeşitli şirketler ve evkaf tarafından 1940’lara kadar kullanılan yapının çatısı kısmen mevcuttur, kat izleri, ahşap döşemeleri, üretim sisteminin bazı donanımları ve izleri yerinde izlenebilmektedir.
Proje, ÇEKÜL Vakfı ile çağdaş sanatı toplumun farklı kesimleriyle buluşturmak amacıyla 1994 yılında Marsilya’da kurulan Bureau des compétences et désirs (Yetenekler ve İstekler Ofisi) ile birlikte yürütülüyor. Proje, Sivil Toplum Diyaloğu-İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Hibe Programı kapsamında hazırlandı. 2010 Avrupa Kültür Başkenti olan İstanbul ve 2013 yılının Avrupa Kültür Başkenti olarak belirlenen Marsilya arasında, kültürel ve akademik işbirliklerinin kurulması da hedefleniyor.
