Koruma Uzmanlığının Çalışmalara Etkisi

Gaziantep Koruma Kurulu ve Çanakkale Tarihi Alan Başkanlığı Komisyon üyesi, mimar Bülent Baykal’ın “KUDEB’ler, Koruma Kurulları ve Koruma Mevzuatı” başlıklı eğitimi de 14-16 Nisan tarihleri arasında, belediyelerin koruma birimlerinden gelen uzmanlarına açık olarak çevrimiçi platformda yapıldı.

Korumanın tarihçesini ve yasal mevzuat geçmişini ele alan; bugünkü güncel mevzuata dair bilgiler vermeyi hedefleyen eğitimde koruma alanında faaliyet gösteren kurumların yetki ve faaliyetleri detaylandırıldı, kurumlar arası iletişimin nasıl yürütüleceğine ilişkin bilgiler aktarıldı. Kültür varlığını korumak neye göre temellendirilir, sorusu, eğitimin özenle üzerinde durduğu konulardan biri oldu. İlk kez Osmanlı İmparatorluğu zamanında, 1869 yılında kabul edilen Asar-ı Atika Nizamnamesinden 1983 yılında kabul edilen ve bugün de kullanılan 2863 Sayılı Eski Eser Kanununa kadar yasal düzenlemeler, bu temeli anlamanın ön koşulu. Mevzuatta yer alan ve taşınır, taşınmaz ve sit olarak kabul edilen kültür ve tabiat varlıklarının tanımlarına değinen Baykal, Türkiye’den örneklerle bu varlıkları anlattı.

Arkeolojik sitlerin tanımları ve mevzuattaki yerlerine değinen Baykal, 1973 yılından itibaren Türkiye’nin korumayla ilgili uluslararası pek çok sözleşmeye taraf ülke olduğunu; koruma sürecinin ivme kazandığını; özellikle 1973-1980 yılı arasında bakanlık müzelerince yoğun biçimde envanterleme, tespit ve tescil işlemlerinin yapıldığını anlattı. Bu süreç, 1983 yılında 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun çıkarılmasını, Avrupa Tarihi Kentler Birliğini takiben 2000 yılında Türkiye Tarihi Kentler Birliğinin kurulmasını da içeren uzun erimli bir çalışmayı kapsıyor. Aynı kanuna bağlı olarak kurulan KUDEB’ler de bu bağlam içinde önemli bir yer tutuyor. Bülent Baykal, eğitimde KUDEB’lerin oluşma ve çalışma şeklini, denetim yetkilerini, vakıflar genel müdürlüğü ve bölge kurullarıyla olan ilişkilerini ayrıntılarıyla anlattı; yerel yönetimlerde KUDEB çalışanlarının kurullarla iletişimine dair tecrübelerini paylaştı. Baykal, doğru yapılan tespit ve tescilin her zaman doğru uygulamalara yol açtığının altını çizdi. Eğitim kapsamında arkeolojik sit özellikleri, bağlı bulundukları yasa ve yönetmelikler anlatıldı; koruma mevzuatındaki koruma amaçlı imar planı, alan yönetim planları, çevre düzenleme projeleri, bağlantı noktaları hakkında bilgiler verildi.

Eğitim, yereldeki koruma uzmanının yetkinliğinin önemi ve anlamı üzerine yapılan vurguyla sonlandı. Koruma uzmanı, koruma çalışmaları önündeki en büyük sorunlardan biri olan mülkiyet sorununda mülk sahibiyle koruma kurulu arasındaki iletişimi belirleyebilen uzmanlığıyla alanda önemli bir yerde duruyor.