Kimlikli bir kent için koruma ve yaşatma

ÇEKÜL Vakfında yapılan Çarşamba Kent Toplantıları, 8 Haziran’da “Düzce/Konuralp’in kültür varlıkları ve koruma çalışmalarının görüşülmesi” konu başlığıyla,  Prof. Dr. Metin Sözen ve ÇEKÜL uzmanlarının ev sahipliğinde gerçekleşti.

Toplantıya Düzce’den geniş bir heyet katıldı: Düzce Valisi Ali Fidan, Düzce Belediye Başkanı Mehmet Keleş, Düzce Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. İlhan Genç, TOBB Düzce İl Kadın Girişimciler Kurul Başkan Yasemin Karslıoğlu, TOBB Düzce İl Kadın Girişimciler Kurulu Başkan Yardımcısı Melek Çağatay, Mimar/TOBB Düzce İl Kadın Girişimciler Kurulu Üyesi Dr. Ayşegül Kaya, Düzce Konuralp Müze Müdürü Celal Özdemir, Düzce Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Yrd. Doç. Dr. Nurperi Ayengin, Düzce Bld. Proje Biriminden Ebru Batum, Arkeolog Buse Erdinç, Arkeolog Güldemet Yıldız Dursun ve Harita Mühendisi Mesude Özcan.    

Bellek ve kimlik

Genel bir tanıtımla birlikte bölgedeki tarihi – kültürel varlıklar ve gündem konuları, “Yapılacaklar, Kararlar, Öneriler” başlıklarıyla ele alındı. Katılımcılar, uzmanlıkları ve bölgeyi yakından tanımalarıyla yoğun bilgi alışverişinde bulundu. Tarihi ve kültürel varlıkların korunması ve ileriye yönelik tasarılar ortak bir bakış altında masaya yatırıldı.

Düzce’nin arkeolojik zenginlikleri

Toplantıda Düzce’deki arkeolojik kalıntılara dikkat çekildi: Osmancık Tepe, Yukarı Avlayan, Aşağı Avlayan, Cumayeri –Yenitepe köyü, Ören köyü ve Subaşı köyündeki arkeolojik kalıntılar bunlardan bazılarıydı.

Konuralp, antik dönemlerde sırasıyla Kieros, Prusias, Prusias ad Hypium adlarıyla anılmıştı. Kieros, Üsküpü, Kasaba olarak da anılmasının ardından, M.S. 1323 yılında Orhan Gazinin komutanlarından Konur Alp Bey tarafından Osmanlı Topraklarına katıldı ve bu adla anılmaya başlandı. Konuralp’te tipik bir Helen kentinde olduğu gibi tiyatro, gymnasium ve agoranın varlığının, arkeolojik buluntular ve yazıtlarla kanıtlandığı toplantıda vurgulandı. Roma dönemine ait köprü, Prusias Ad Hypium Antik Kenti, Prusias Ad Hypium Tiyatrosu, Atlı Kapı, surlar, su kemeri, mozaikler, heykellerin yer aldığı Konuralp’in bu kalıntılar açısından bugün içinde bulunduğu durum ele alındı.

Buna göre Konuralp’taki kalıntılar ve Konuralp Müzesi üzerine bazı saptamalar paylaşıldı. Günümüzde sur duvarları, Akçakoca yolu kenarında, antik köprünün bulunduğu yerin karşısından başlayarak Hamam sokağına kadar devam ediyor. Evlerin bahçelerinde kalan surların bir kısmı bugün evlerin temeli veya bahçe duvarları içinde kalıyor. Mevcut sur kalıntılarının yaklaşık 200 metre kadarı korunmuş durumda bulunuyor.

Yine Konuralp Beldesi akropolünde bulunan su kemerlerinden günümüze 11 ayak kalmış durumda.

Düzce-Konuralp Müzesinde bulunan ve 1950’li yıllarda İstanbul Arkeoloji Müzeleri arkeologlarınca gerçekleştirilen bir kazıda açığa çıkarılan mozaikler, Roma Dönemine ait bir villa urbana yapısının iki odasındaki zemine ait.

Yine Düzce-Konuralp Müzesi bahçesinde sergilenen farklı Roma dönemlerine ait büyük mimari parçalar, M.S. 1. yüzyıla tarihlenen büyük lahit, sütunlar, heykeller, adak yazıtları, şehir yasasının yazılı olduğu yazıtlar ve mezar stelleri bulunuyor.

Bitinya döneminde M.Ö. I. ila M.S. III. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen Prusias Ad Hypium Tiyatrosu, 7500 metre karelik alanı kapıyor. 2015'te tiyatroda arazi temizlik çalışmaları, kazı çalışmaları, dağınık durumdaki mimari blokların çizim çalışmaları, tiyatroya ait mimari blokların taş bahçesine taşınması, arazi ölçüm ve topografik çalışmaları, jeo manyetik çalışmaları, sahne binası altından geçen drenaj sisteminin tespiti yapılmış durumda.

Antik kente ait eserlerin korunmasını sağlamak ve sergilemek amacıyla 1977 yılında inşaatına başlanan müze binası 1992 yılında tamamlandı. Konuralp Müzesinde 1825 adet arkeolojik, 456 adet etnografik ve 3837 adet sikke olmak üzere, toplam 6118 adet eser bulunuyor.

Koruma amaçlı çalışmalar

Değerlendirmelerle birlikte, arkeolojik kalıntıların korunmasına yönelik tasarı ve uygulamalar da toplantıda konuşuldu. 

Yoğun ve düzensiz yapılaşmanın antik kente zarar verdiği ve  bu zararı önlemek amacıyla koruma amaçlı imar planı yapılmaya başlandığı belirtildi. Koruma amaçlı imar planının % 80’e yakın bölümü tamamlanmakla birlikte, 3 ay içinde tamamının bitirilmesi planlanıyor.

Kentteki 41 adet tescilli yapının kamulaştırma çalışmaları da devam ediyor. Kentin 2014’te basılan doğa ve kültür envanterinin, güncellenerek ileride tekrar basılması planlanıyor. Cumhuriyetin ilk yıllarında inşa edilen ve 1999 Marmara depreminde hasar görerek yıkılan Azmimilli İlköğretim Okulunun rekonstrüksiyon projesinin hazırlandığı belirtildi.

Düzce ve Akçakoca’ya kent müzesi

Düzce’de kesme taştan inşa edilecek bir yapının kent müzesine çevrilmesi gündemdeydi ve toplantıda konu ayrıntılarıyla ele alındı.  Ayrıca, Düzce Araştırmaları Merkezinin kurulmuş olduğu ve geçmiş yıllarda iki sempozyum düzenlemiş olduğu anımsatıldı. Akçakoca’ya yapılması planlanan kent müzesi de toplantıda ele alındı.

 Kentsel Peyzaj

TOBB Düzce İl Kadın Girişimciler Kurulu da, Konuralp’in UNESCO 2011 Tarihî Kentsel Peyzaja İlişkin Tavsiye Kararı uyarınca ele alınması gerektiğini belirtti. Bu Tavsiye Kararının, tarihsel alanların fiziksel formlarındaki karşılıklı ilişkileri, doğal özellikleri ve yerleşimlerini, kendi sosyal, kültürel ve ekonomik değerlerini göz önünde bulundurarak, kendi kentsel bağlamlarında tarihsel alanları ayırt ederek, koruyacak ve yönetecek bir peyzaj yaklaşımı önerdiği anımsatıldı.

ÇEKÜL uzmanlarının değerlendirmesi

Birçok konunun ayrıntılarıyla konuşulduğu toplantıda uzmanlar genel bir değerlendirme yaparak kimi noktaların da altını çizdi:

• Kent müzesi ve açık hava tarım müzesi kurulabilir.
• Düzce-Konuralp yakınlarında bulunan su değirmenlerinde mutlaka bir envanter çalışması yapılmalı ve değirmenler koruma altına alınmalı. Ahşap camiler için envanter çalışması yapılmalı, bu çalışmalar yayına çevrilerek araştırmacılar ile paylaşılmalı.
• ÇEKÜL Akademi eğitimlerine aktif katılımın olumlu sonuçlarının yansımaları bu toplantıda da görüldü. Belediye kadroları Akademi eğitimlerine devam etmeli.
• Koruma amaçlı imar planı çalışmaları hızlandırılmalı.