Karadeniz Kentleri Ünye’de Buluştu

Tarihi Kentler Birliği Bölge Toplantısı, 20-21 Temmuz tarihleri arasında Ünye Belediyesinin ev sahipliğinde yapıldı. Toplantıya Karadeniz Bölgesinden 50’yi aşkın belediye katıldı. Ünye, TKB Genel Sekreteri Sezer Cihan’ın yönetiminde arka arkaya gerçekleştirilen iki ayrı panelle doygun bir Bölge Toplantısına ev sahipliği yapmış oldu.

Tarihi Kentler Birliği Ünye Bölge Toplantısı, 20 Temmuz Cuma günü kent inceleme gezisiyle başladı. Ayanikola Kilisesi, Çamlık, Yalı Kilisesi, Kültür Yolu, Sabri Kadı Konağı, Kadılar Yokuşu, Yaşayan Kültür Müzesi, Bakırcılar Arastası, Orta Çarşı ve Kefeli Han, inceleme gezisinin uğrak noktaları oldu.

Kent inceleme gezisini Ramada Resort Ünye’de gerçekleştirilen açılış konuşmaları izledi. Ünye tanıtım filmi gösteriminin ardından Ünye Belediye Başkanı Ahmet Çamyar, Ünye Kaymakamı Ümit Hüseyin Güney, TKB ve Gaziantep Büyükşehir Belediyesi eski başkanı Dr. Asım Güzelbey, TKB ve Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Başkanı Nihat Çiftçi, Ordu Vali Yardımcısı Ekrem Ballı ile ÇEKÜL Vakfı ve Tarihi Kentler Birliği Danışma Kurulu Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen, hoş geldiniz konuşmalarını yaptı. Açılış, Tarihi Kentler Birliğinin 18. yaş kutlamasıyla son buldu.

Açılış konuşmaları

Ahmet Çamyar

Ünye Belediye Başkanı

Tarihi Kentler Birliği 22 Temmuz 2000 tarihinde Erdoğan Bilenser başkanlığında bu ülkenin tarihine gönül vermiş olanların kurmuş olduğu bir kuruluş. Tabii bu kuruluşa 1990 yılında altlık oluşturan ve 2000 yılına kadar süreci takip eden, tarihi bir çınar gibi herkesi gölgesinde barındıran Prof. Dr. Metin Sözen Hocamızı anmadan geçmemek gerekir. Ünye güneşin denizden doğup, denizden battığı bir kent; sizleri yeşilin gölgesine, mavinin ötesine diye nitelendirdiğimiz bu güzel kentte ağırlamaktan çok mutluyuz.  Tarihi eserleri ortaya çıkarmanın, da mutluluğunu yaşıyoruz. TKB üyesi olmanın kazandırdığı bilgi birikimiyle hareket ediyoruz.

Ümit Hüseyin Güney

Ünye Kaymakamı

Sivil toplum örgütlerinin gönüllülüğüyle yerel yönetimlerin enerjisini biraraya getirerek ülkemizde çok önemli ve güzel çalışmalar yapan ve o çalışmaların fikir altlığını, olgunluğunu, hedeflerini değerlendiren Tarihi Kentler Birliği, yine önemli bir toplantıyla bizleri buluşturuyor. Bizler mülki idare olarak, yerel il ve merkezin taşrada kesiştiği yerdeyiz. ÇEKÜL Vakfının çalışmalarına somut olarak ilk kez Sivas Yıldızeli’ne kaymakam olarak atandığımda tanık olmuştum. Metin Sözen Hocamızın yapmış olduğu ve bugün hepimizin gururla, gıptayla anlattığımız, gezdiğimiz eserler ile o zaman tanımıştım. Yine son derece zengin bir tarihi geçmişe ve birikime sahip olan, bundan önceki görev yerim Boyabat da TKB üyesiydi. O zaman da çok güzel işler yapılmıştı. Bugün de Ünye’de pek çok iyi çalışmaya imza atılıyor. Kentlerimizi, mirasımızı korumada gayret gösteren, gönüllü ve görevli katkı sağlayanlara tekrar şükranlarımı sunuyorum.

Dr. Asım Güzelbey

Gaziantep Büyükşehir Belediyesi ve TKB Eski Başkanı

Bir grup kültür gönüllüsü tarafından kurulan ve bugün 460 belediyenin üyesi olduğu büyük bir aileyiz. Kuruluş felsefesi “kamu-özel-sivil-yerel” unsurların biraraya gelmesiydi. Bugün görmekteyiz ki bu unsurlar birarada. Belediye başkanları aynı işi yapar ancak farklı bir iş yaptıklarında öne çıkar. Belediye başkanımız bizi gezdirdiğinde bu farkı gördük. Kentin kültürel ve tarihi yapısına, mirasına sahip çıkan bir yerel yönetim var. Tarihi eserlerini koruyup restore eden kentler daima kültür ve turizmden büyük pay alır. Bugün birçok ülke sadece bununla ayakta duruyor. Dilerim, bizim kentlerimiz de tarihi ve kültürel miraslarına giderek daha çok sahip çıkacaktır.

Nihat Çiftçi

TKB ve Şanlıurfa Büyükşehir Belediye Başkanı

Nasıl bir toprak parçası üzerindeyiz, bu şehirlerden kimler gelip kimler geçti, bize bırakılan miras ne durumda? Bu mirasımızı gelecek kuşaklara nasıl taşıyacağız? Sorularını TKB üyesi olsun olmasın herkesin sorması gerekiyor. Çünkü kentlerimizi kıymetli kılan bu mirastır. Tarihi Kentler Birliği ve ÇEKÜL Vakfı yıllardır bu bilinci oluşturmak için çalışıyor. Kentlerimiz, kendine özgü kimlikleriyle tanınmaya başladı. Somut kültürel varlıklarımızın yanı sıra somut olmayan değerlerimizi de elbirliği ile korumalıyız.

Ekrem Ballı

Ordu Vali Yardımcısı

Tarihi Kentler Birliği önemli bir görevi gerçekleştiren, önemli bir kuruluş. Belediyelerimizin tarihe, tarihi kentlere sahip çıkması çok önemli. Sivil toplum kuruluşlarının zaten sürdürdüğü çalışmaları belediyelerimizin de sahiplenmesi, Tarihi Kentler Birliğinin emeğiyle mümkün olmuştur. Umarım, tarihi kentlerimizi gün yüzüne çıkarıp korumaya devam eder ve ülkemizin, kentlerimizin tarihi özelliklerini, turistik özellikleri ile birleştiririz.

Prof. Dr. Metin Sözen

TKB Danışma Kurulu ve ÇEKÜL Vakfı Başkanı

2008 yılında Kelkit Havzası Kalkınma Birliğinin kuruluşunu gerçekleştirdik. Batı Karadeniz’deki koruma ve tanıtım çalışmaları da böylece başlamış oldu. Eğer havzada beraberliğiniz yoksa ülkede de beraberliğiniz olmuyor. Biz, zor koşullarda, büyük bir kültür mirasına sahip olmanın yükünü taşıyan bir ülkeyiz. Bu nedenle rahatlıkla söyleyebiliriz ki, Tarihi Kentler Birliği, Avrupa Tarihi Kentler Birliğinin en çalışkan ve özenilen birliğidir. Belediye başkanlarımızı tekrar kutluyorum. Yerel yönetimler olmadan demokrasi olmaz. Çocuklarımız kentlerinde duyarlı, çözüm üreten bir ortamda yetişmediğinde sorunlar büyük kentlere, üniversitelere, iş yaşamlarına kadar yansıyor; sahiplik duygusu eksik kalıyor. Bu nedenle Bölge Toplantılarının heyecanını her zaman taşıyoruz. Bu toplantıda da Karadeniz Bölgesinin tarih, kültür ve doğa alanında bir bütün olarak çalışılmasının olumlu sonuçlarını göreceğimizden eminim.

Bölgesel işbirlikleri TKB Bölge Toplantıları ile ivme kazanıyor

TKB Ünye Bölge Toplantısı panelleri, 21 Temmuz Cumartesi günü Ramada Resort Yunus Emre Salonunda yapıldı. Oturum Başkanı Sezer Cihan, Karadeniz Bölgesindeki TKB üyeleri hakkında bilgi vererek konuşmasına başladı,  “Karadeniz’de TKB üyelerinin sayısı 54, bunların 10 tanesi ise Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesinden. TKB Ünye Bölge Toplantısında üyelerimiz arasındaki etkileşim ve paylaşımı artırmayı hedefliyoruz. Birbirimizin ne yaptığını bildikçe bölgesel işbirlikleri de ivme kazanıyor. Çünkü Bölge Toplantıları sadece belediyeleri değil, bölgede etkili tüm kamu ve sivil kesimleri buluşturması açısından da önemli bir görev üstleniyor. TKB, toplantıların ardından süreç takibi yapıyoruz, gerekli işbirliklerini desteklemeye devam ediyoruz.”

Doğu ve Orta Karadeniz Bölgesinde Doğal-Kültürel Mirasın Zenginliği ve Çeşitliliği

“Doğu ve Orta Karadeniz Bölgesinde Doğal-Kültürel Mirasın Zenginliği ve Çeşitliliği” konulu panelin ayırıcı özelliği, her biri Karadenizli olan ve çalışmalarını Karadeniz kentlerinde sürdüren mimarları biraraya getirmiş olmasıydı.

KTÜ Mimarlık Bölümü Yapı Bilgisi Anabilim Dalı emekli öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Mustafa Reşat Sümerkan sunumunda Giresun’dan Şavşat’a bölgenin kırsal mimarisini tarihsel bir perspektif içinde değerlendirdi. Sümerkan’ın mimari bir kültür turu niteliği taşıyan sunumu, yapı tekniği açısından Karadeniz evlerini odağına aldı. Çalışmasında Doğu Karadeniz Dağlarının kuzey yamaçlarını odağa alan Sümerkan, bölgenin kırsal mimarisinin temel özelliklerinden söz ederken evlerin 45 derecelik eğimli araziler üzerine kurulduğunu, yapı kesitlerinin de bu eğime göre şekillendiğini belirtti. Mustafa Reşat Sümerkan, sunumunu mimari bir kültür turu şeklinde planlayarak fotoğraflar üzerinden evlerin teknik detaylarını aktardı.

İkinci panelist, Trabzon ÇEKÜL Vakfı Temsilcisi, mimar Bekir Gerçek, kültürel birlikteliğe işaret ettiği konuşmasında yapı ve çevre düzenlemesine ilişkin başlıca sorunlara işaret etti.

Bölge Toplantısının ilk paneli, yüksek mimar Murat Sefer Özdurmuş’un sunumuyla son buldu. Belediye başkanları, yerel ekipler ve uzmanlar tarafından ilgiyle takip edilen sunum; özellikle dün ve bugün, doğru ve yanlış, kent ve kentlinin hafızası kavramları üzerinden koruma yaklaşımını değerlendiren içeriğiyle ilgi çekti. Sunumunda “Ünye Kadılar Sokağı ve Yakın Çevresi İçin Koruma Önerisi” başlıklı yüksek lisans tezini temel alan Özdurmuş, bugün tarihsel süreç içinde oluşmuş toplumsal ve kültürel alanların koruma olgusundan uzak bir şekilde, yeni yapılaşmanın içine sıkışıp kaldığını belirtti. Özdurmuş, ülkemizde ve dünyada koruma fikri ve eylemlerinden örneklerle devam ettiği sunumunda restorasyon uygulamalarındaki kafa karışıklığından, koruma bilincinden, koruma bilincinin döngüsü ve sürekliliğinden söz etti. Evrensel yönergeleri yerelin değerleri ile birlikte ele alan Murat Sefer Özdurmuş, sunumunu “doğru koruma”ya ilişkin önerilerle tamamladı.

Karadeniz kentleri arasında deneyim paylaşımı

TKB Ünye Bölge Toplantısı, ev sahibi Ünye Belediye Başkanı Ahmet Çamyar, Vezirköprü Belediye Başkanı İbrahim Sadık Edis ve Niksar Belediye Başkanı Özdilek Özcan’ın sunumlarından oluşan ikinci oturum ile devam etti.  Panelin ardından TKB ve Samsun Büyükşehir Belediyesi eski başkanı, milletvekili Yusuf Ziya Yılmaz, belediye başkanlarına hitaben kısa bir hoş geldiniz konuşması yaptı. Bölge Toplantısı Prof. Dr. Metin Sözen’in değerlendirme ve TKB ve Şanlıurfa Büyükşehir Belediye Başkanı Nihat Çiftçi’nin kapanış konuşmalarıyla son buldu.

Ahmet Çamyar

Ünye Belediye Başkanı

Ünye iki dağın hilal şekline uçtan uca birleşmesi ile meydana gelen koyda, denizin içine doğru kayalıklara oturtulmuş rengârenk merdivenli evleriyle, zengin ormanları, acı suyu, bol yeşillikli yaylaları, eşsiz kumlu plajları ve denizi ile harika bir tabiat zevkini tüm cömertliğiyle bizlere sunmakta. Sahili, dalgaların akışları ile şekil bulmuş, çömlekçilerin çarkı aşkla dönmüş, hayal gücü bakırda şekil bulmuş bir kenttir Ünye. Burada kilimler sabırla dokunmuş ve görenler o kilimlere hayranlıkla dokunmuşlardır. Yunus’ un diliyle konuşmuş gönüller, burada en güzel çarıklar vatanı koruyan askerler için dikilmiş. Topaçları döndükçe neşelenmiş çocuklar, asırlık çınar tarihe meydan okumuş, bu şehirde insanlar kazanmak için değil kardeşlik için güreş tutmuş adeta. Bir kültür kenti olan Ünye, ünlü tarihçi Bernard Lewis’in de söylediği sözü doğrular: “Tarih bir milletin hafızasıdır, tarihinin bilmeyen bir millet hafızasını kaybetmiş insana benzer”. Biz Ünye’de kültürel mirasımıza, tarihimize hep birlikte sahip çıkmanın gururunu yaşıyoruz.

İbrahim Sadık Edis

Vezirköprü Belediye Başkanı

Vezirköprü, Orta Karadeniz Bölgesinde, Samsun’a 115 km uzaklıkta bulunuyor. Batıdan Boyabat ve Osmancık, doğudan Havza, güneyden Gümüşhacıköy ve Merzifon ile çevrili olan Vezirköprü’nün kuzeyinde Alaçam ve Bafra yer alıyor. Vezirköprü, yerleşimin çok eski tarihlere kadar izlenebildiği kentlerimizden biri. Yörenin Kızılırmak Havzası ve zengin yerel su ağları ile örülü olması, çağlar boyunca insan yerleşimi için uygun bir zemin oluşturmuş. Yakın zamana değin Vezirköprü tarihi Hititlerle başlatılmış, ancak son günlerde elde edilen bulgularla kentin tarihinin çok daha geriye taşınabileceği saptanmıştır. Vezirköprü’de Trabzon Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından tescillenmiş 58 adet sivil mimarlık örneği ile 22 adet anıtsal yapı, 1 adet doğal anıt; Samsun Koruma Bölge Kurulu kararları ile tescillenen 6 adet sivil mimari örneği bulunuyor. Vakıflar Bölge Müdürlüğü kontrolünde Tikenli, Tacettinpaşa, Yukarı ve Aşağı Nalbantlı, Abdulgani, Mehmetpaşa ve Yeni Mahalle camilerinin restorasyonunu tamamlayarak halkın kullanımına sunduk. Yine Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından restorasyonu yapılan Bedesten, kütüphane olarak kullanılıyor. Restorasyonu devam eden Taşhan’ın yakın bir tarihte kullanıma açılmasını planlıyoruz. Yanı sıra, İl Özel İdaresi ve Samsun Koruma Bölge Kurulu işbirliği ile 122 adet binayı kapsayan ve 4 etap halinde projelendirilerek Koruma Kurulu tarafından onaylanan projeler doğrultusunda, sokak sağlıklaştırma çalışmalarımızı da tamamladık.

Belediyemizin mesire yerlerinden olan Vezirsuyu Tabiat Parkı da, kentimizin önemli doğa alanı. Yaklaşık 35 hektardan oluşan ve bir doğa harikası olan bu alan, halkın yoğun ilgisiyle karşılaşıyor. Bu bağlamda Orman Bakanlığına alanın büyütülmesi için bir talepte bulunduk; talebimiz olumlu karşılandı; alanımız 288 hektara çıkarıldı. Talep edilen alanda gerçekleşen büyüme ile gerekli ihtiyaçların karşılanması için Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma Ve Milli Parklar XI. Bölge Müdürlüğü tarafından bir proje hazırlandı. Buna göre proje alanında Ziyaretçi Tanıtım ve Bilgilendirme Merkezi, Vezirköprü Evi, açık sergi alanları, yöresel ürünler satış üniteleri gibi yapı ve tesisler yer alacak.

Özdilek Özcan

Niksar Belediye Başkanı

Niksar, Canik Dağlarının güney eteklerinde Kelkit Çayının drene ettiği Niksar Ovasının kuzeyinde yer alıyor. Burası aynı zamanda İç Anadolu’dan Sivas-Tokat hattında kuzeye uzanan yolun, Doğu Anadolu’dan batıya Kelkit Vadisi boyunca uzanan yolla kesişme noktasındadır. Tarihte savunma fonksiyonunun öne çıktığı bir kale-kent niteliğinde olan Niksar, günümüzde tarımsal zenginliği, bozulmamış doğal alanları, zengin kültürel yapısı, çok sayıda tarihi eseri ve şehirli gelenekleriyle önemini koruyor. 2018’de UNESCO Geçici Listesine alınan Niksar, Dünya Kaleli Kentler Birliğinin de üyesi.

Niksar, Anadolu’da Kalkolitik ve Bronz çağından günümüze değin yaşamın ve medeniyetin devamlılık gösterdiği alanlardan biri. Günümüzde 40 bin civarında nüfusa sahip. Maduru ve Çanakçı dereleri arasındaki tepe üzerinde kurulu, antik çağlardan kalan Niksar Kalesi ve kale çevresindeki tarihi ahşap camiler, arasta ile onlarca tarihi çeşme, kentin tarihi dokusunu oluşturuyor.

Niksar’da kentin sosyal işlevlerini yerine getirirken, gelişimini desteklemek için birçok proje hayata geçirildi. Kentin gelişiminde verilecek kararları doğrudan etkileyecek ve önceliği kent dokusunun korunması olacak bir sistem ve anlayışın geliştirilmesinde ÇEKÜL Vakfının ve TKB toplantılarının büyük etkisi oldu. Kentin koruma politikasının planlaması büyük ölçüde ÇEKÜL Vakfında düzenlenen Çarşamba Kent Toplantılarında yapıldı. Müze serüvenimiz de Hükümet Konağının Kültür ve Turizm Bakanlığından belediyemize devri ile başladı ki bu süreçte de ÇEKÜL Vakfının desteğini aldık. Restorasyonu tamamlanan yapı, bugün kentimizin en fazla ziyaret edilen mekânları arasında yer alıyor.

Niksar, tarihi yapıların restorasyonunu sürdürdüğü gibi, kale-mahalle-çarşı bütününde de çalışmalarına devam ediyor. Niksar, kale-mahalle-çarşı bütününün karakteristik olarak görülebileceği kentler arasında yer alıyor ve kimliğini de bu karakteristik üzerinden kuruyor.

Değerlendirme konuşmaları

Prof. Dr. Metin Sözen

ÇEKÜL Vakfı ve TKB Danışma Kurulu Başkanı

Sabah düzenlenen panelde mimarlar, bilim insanları Karadeniz’in bu zengin dünyasının toplu bir kesitini verdi. Bu toplu kesitte gördüğümüz en önemli şey, tarihi kentlerin geldiği noktadır. Bugün tarihi kentler 3. evreye geldi. İlk önce bir bilinç yaratıldı; daha sonra yöntemleriyle beraber “yapabilirlik” inancı oluştu. Şimdi ise düzey arıyoruz. Edip Cansever’in dediği gibi, “insan yaşadığı yere benzer, o yerin toprağına, o yerin suyuna benzer”. Yani aslan yattığı yerden belli olur. Bizim yattığımız yerde vaziyet vahim. Kurumlar arası ilişkiyi güçlendiremiyorduk, çekişmeyi sonlandıramıyorduk. İnsanlar arasında sağlıklı ilişkilerin kurulabilmesi için hemşerilik duygusunu pekiştirilmesi gerekir, bunu yapamıyorduk. Hep söyledik: Önce hemşehrisiniz, sonra yurttaşsınız, bu onur sizi dünyalı kılacaktır.

Kavramların berraklaşması ve zihinlere girmesi gerekiyor. Süreklilik meselesi o açıdan çok önemlidir. Süreklilik meselesi Türkiye’de zayıftı. Sürekliliğin olmaması, kaynağın kötü kullanılması anlamına gelir. Hâlâ restorasyon kurum ve kuralları açısından sıkıntılı görebileceğiniz pek çok nokta var. Bu sorunların çözümü için Ankara’nın yerelle el ele vererek, yereldeki insanların değer ölçüleri içinde çözüm yolları araması lazım. Ayrıca kurumlar ölçüsünde de bazı noktalara dikkat etmek gerekiyor. Kurumların yetkilerinin ihlal edilmemesi önemlidir. Kurulların sayılarını çoğaltmak değil, niteliklerini yükseltmek gerekiyor. Bilinç eksikliğinin, uygulama eksikliğinin, bilimsel zafiyetin ortadan kaldırılması gerekiyor. Bu bakımdan kamu-yerel-sivil-özel birlikteliği çok önemlidir.

Az evvel sözünü ettiğim üçüncü evre, yerel yönetimlerin geldiği noktadır. Uluslararası boyutta, nitelikte, düzeyde ve bilinçte bir döneme doğru gidiyoruz. Bu yolun köreltilmemesi lazım. Tarihi Kentler Birliği 2000 yılında 52 kentle başladı; 18 yılın sonunda 303 müze açtı arkadaşlar. 303 müze! 303 müze demek, her bir müzenin bulunduğu kentin kültür envanterinin yapılmış olması demektir. Arşivin oluşmasının ardından senaryosunun yazılması demektir. Çocukların, “ben bu kentin çocuğu ve hemşerisiyim” diyebilmesi demektir. Bu noktada ilerlemeyi sürdürmeliyiz.

Nihat Çiftçi

TKB ve Şanlıurfa Büyükşehir Belediye Başkanı

Doğanın sunduğu güzellikler yaşamın, mimarinin ve korumanın içinde varsa asıl güzellik orada başlıyor. Ünye’ye geldiğimiz gibi gitmiyoruz. Tarihi Kentler Birliğinin bölge toplantıları, buluşmaları, meclis ve encümen toplantıları her zaman ülkemizin geleceğe taşınması için verimli geçiyor. Bu verimlilikte her birimizin katkısı var kuşkusuz. Sunumlarımızla, dikkatimiz ve ilgimizle biraraya geliyor ve büyük bir işbirliği içinde çalışıyoruz. Bir sonraki buluşmamız, Şanlıurfa’da, Göbeklitepe’nin kentinde olacak. Hepinizi bekliyorum.

TKB Ünye Bölge Toplantısı, öğle yemeği ve kent inceleme gezisiyle son buldu. Katılımcı belediyeler, ÇEKÜL ve TKB heyetleri, yapılan sokak sağlıklaştırma ve restorasyon çalışmalarını yerinde inceledi.