İTÜ’den Kahramanmaraş Depremleri Ön İnceleme Raporu

01.03.2023

İstanbul Teknik Üniversitesi, Kahramanmaraş merkezli meydana gelen ve milyonlarca canlıyı etkileyen depremlerin durum tespitini yapmak için bölgeye giderek inceleme yaptı ve bir ön rapor hazırladı. Raporu hazırlayan İTÜ’lü bilim insanları inşaat mühendisliği, jeoloji, jeofizik gibi alanlardaki uzman isimlerden oluşuyor. Rapor 5 ana başlıkta yazıldı. Aşağıda raporun genelinden ve yönetici özetinden derlenen bilgileri bulabilirsiniz.

1) Depreme Dair Jeolojik, Jeofizik, Jeodezi ve Jeomorfolojik Ön Tespitler (7-29 Arasındaki Sayfalar)

6 Şubat 2023 tarihinde merkez üssü Pazarcık (Kahramanmaraş) ve Elbistan (Kahramanmaraş) olan iki deprem meydana geldi. Araştırma kapsamında bu depremlerin yarattığı yüzey kırığı geniş bir alanda uydu görüntüleriyle haritalandı. Yapılan çalışmalarda depremin arazi izleri ve yüzey kırığının yeni bilgiler içerdiği ve bölgedeki Amanos Segmentnin, Çardak Fayının, Pazarcık Segmentinin, Gölbaşı Segmentinin bağımsız depremle aynı anda kırıldığını düşündürmektedir. Jeofizik değerlendirmede, gerçekleşen her iki deprem için birden fazla fay segmenti üzerinde yaklaşık 8-10 metre arasında değişen yer değiştirme değerlerinden bahsedilmektedir. Her iki deprem sonrasında en büyük yatay yer değiştirme 4,7 metre ile Ekinözü’nde gerçekleştiği belirtilmektedir.

2) Kuvvetli Yer Hareketlerinin Değerlendirilmesi (31-42 Arasındaki Sayfalar)

Deprem sonrasında ivme ölçerler ya da yerleştirildiği binalar hasar gördüğü için şu an için sağlıklı veriler alınamamaktadır. AFAD’ın sitesinde belirlenen ivme kayıtları kullanılarak genel değerlendirme yapıldı. Değerlendirmelerde elastik ivme spektrumunun, geniş periyot bandında DD2 depremi spektral eğrilerinin oldukça üzerinde kaldığı dikkat çekmektedir.

3) Yapısal Hasarların Değerlendirilmesi (44-84 Arasındaki Sayfalar)

Depremin etkilediği 10 ilde birçok bina enkaz hâline gelmesinde birçok farklı parametre etkin olmaktadır. Binanın yaşı, zemin taşıma kapasitelerinin düşük olması, kullanılan malzeme kalitesi, kolon ve kirişlerdeki en kesit boyutlarının yetersizliği, inşa edildiği dönemde yürürlükte olan kanunlara göre inşa edilmemiş olmaları, bitişik nizamda inşa edilen binaların kat seviyelerinin farklı olması bu bahsedilen parametrelerden en belirginleri olarak belirtilmektedir. Maraş ve Adıyaman’daki binaların üst üste sandviç seklinde ya da yan tarafa doğru toptan veya kısmen dönerek göçme durumları oluştu. Hatay-Antakya ve Adıyaman-Gölbaşı gibi bölgelerde ise zemin sıvılaşması etkisiyle binalar zemine batarak ya binanın tamamı yan yatmış ya da eğik vaziyette göçmüş durumdadır. Bunların yanında mevcut yönetmeliklere uygun olarak yapılan binalardaki hasarlar sinirli ölçüde olduğu görülmektedir.

4) Çevresel Alt Yapı ve Deprem Atıkları Yönetimi Açısından Değerlendirme (99-132 Arasındaki Sayfalar)

Deprem bölgesinde yaşanan en temel sorunlardan biri de su teminiyle ilgili. Salgınların önlenebilmesi için süzme, kaynatma, çamaşır suyu dezenfekte yöntemlerinin kullanılması çadır kentler gibi geçici yasama alanlarında güvenli su temini sağlanması için önemlidir.

Ayrıca, hasarın ve etkinin büyük olduğu durumlarda ciddi miktarda afet atığı oluşmaktadır. Tespit çalışmalarında 61 bin 722 binada yer alan 263 bin 800 bağımsız birimin acil yıkılması gereken ya da zaten yıkık olan binalar olduğu tespit edildi. Buna göre deprem atıklarının miktarı yaklaşık 50 milyon ton ile ~110 milyon ton aralığında olacağı öngörülmektedir. Atıkların taşınması ve yönetimi sürecinde iş sağlığı ve güvenliğine, malzemelerin ayrılarak yeniden kullanımına ve geri dönüştürülmesine, tehlikeli atıkların bertaraf edilmesine, depolanan alanlarda yangın riski gibi durumlara dikkat edilmesinin altı çizilmektedir.

5) Geleceğe Dönük Çıkarımlar (86-97 Arasındaki Sayfalar)

6 Şubat depremleri ülkemizde yaşanan en büyük ikinci ve üçüncü depremler olarak kayıtlara geçti. Depremlerden etkilenen ve 13,5 milyon kişinin yaşadığı 10 il için, AFAD tarafından 2019-2021 yılları arasında İl Afet Risk Azaltma Planları hazırlandı. Bu planlarda yapılan tespitlere gore kentlerin büyük bir kısmının gelişmeye elverişli olmayan zeminlerde olduğu ve bu alanlardaki eski ve zayıf yapı stokunun yenilenmesi gerekliliğinin belirtilmektedir.

İTÜ tarafından hazırlanan ön raporda aşağıda belirtilen çıkarım ve tavsiyeler verilmektedir:

Bilimsel temele dayanmayan imar affı, imar barışıyla birlikte ortaya çıkan, mühendislik hizmeti almamış, sağlıksız ve güvensiz yapı stokunu yasallaştıran düzenlemelere son verilmeli.
Doğal eşikler deprem bölgelerinde yeniden yapılanma sürecinde esas
alınmalı ve dikkat edilmeli, yeni planlama sürecinde kültür varlıkları hariç bu alanlarda yapılaşmalara izin verilmemeli.
“Afet sonrası İyileştirme ve Kalkınma Planı” hayata geçirilmeli, yeniden yapılanma süreci başlatılmalı.
Tek tip yapılar yerine kentlerin geleneksel kent dokusunu referans alan mimari çözümler önerilmeli.
Yeterli açık alan ve sosyal donatı alanına sahip, evrensel tasarım normlarında, kültür varlıklarının ve tarihi dokunun depreme karşı dirençliliğini artırmayı hedefleyen, doğaya ve insana saygılı yerleşmeler olarak planlanmalı ve tasarlanmalı.
“Salt emsal artırımına dayalı kaynak yaratma” yaklaşımı terk edilmeli.
Kentsel dönüşüm projeleri, üst ölçekli planlar ile uyumlu olarak yürütülmeli ve alternatif finansman modelleri gözetilerek kurgulanmalı.
Kültür, toplumun devamlılığı, kimliğin anlamı ve ekonomik kalkınmada değeri ile afet sonrası “daha iyi” yeniden yapılandırma sürecinde temel bir güç kabul edilmeli ve tüm toplumu kapsayıcı bir kentsel dönüşüm ve topluluk yönetişim modeli geliştirilmelidir.
Yeniden inşa edilecek konutlarda, zemin koşulları vb. birçok farklı koşul dikkate alınarak tünel kalıp ile inşa edilen taşıyıcı sistemler, prefabrike betonarme konutlar ve modüler çelik sistemler birlikte değerlendirilmelidir.

Önümüzdeki haftalarda daha detaylı bir raporun yayınlanması için çalışmaya devam eden İTÜ akademisyenlerinin hazırladığı raporun tamamına aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz:

https://haberler.itu.edu.tr/haberdetay/2023/02/17/itu-den-2023-deprem-raporu

Raporu okumak için tıklayınız.