Zeytin Müzeleri Arasında Bir Gezinti

Tarihi bin yılları bulan zeytin, Anadolu’nun toprağında, hikâyelerinde, kültüründe iz bırakmış bir miras değeri. Bu coğrafya, zeytine yüzyıllardır ev sahipliği yapıyor. Zeytine yakından bakan müzeler ise  Anadolu kentlerinde genç kuşaklara zeytinin yüz yıllara varan tarihini anlatıyor. Bu müzeleri sizin için derledik. Bu yazıda olmayan müzeleri bizimle paylaşabilir, bir kaynak niteliği taşıyan derlememize siz de katkı verebilirsiniz.  

Klazomenai Zeytinyağı İşliği

Anadolu'daki ilk zeytinyağı üretim tesisi olan ve bugün Urla'da bulunan Klazomenai Zeytinyağı İşliği, MÖ 6. yüzyıla tarihleniyor. Döneminde zeytinyağı ticaretinde isim yapmış olan Klazomenai, 12 İyonya kentinden biri. Zeytinyağı işliğinin restorasyon çalışmaları 2004-2005 yıllarında Ege Üniversitesi koordinasyonunda yapıldı. Alanda aynı döneme tarihlenen ve zeytinyağı işliği ile bağlantılı olan bir demirci işliği de bulunuyor.

Ayvalık Belediyesi Tarihsel Zeytin Galerisi

Tarihi Ayvalık Vakıflar Zeytinyağı fabrikasının galeriye dönüştürülmesiyle oluşturulan Ayvalık Belediyesi Tarihsel Zeytin Galerisinde, zeytinyağı ve sabun yapımında kullanılan araç gereçler ile antik çağlarda zeytinyağı üretimini betimleyen görseller sergileniyor. Galeride zeytinyağıyla özdeşleşmiş Ayvalık kenti hakkında tanıtıcı bilgiler de yer alıyor.

Adatepe Zeytinyağı Müzesi

Zeytin ve zeytinyağının derin kültürel hikâyesine karşın, zeytine dair yazılı ve görsel malzemenin az olduğuna vurgu yapan Küçükkuyu’daki Adatepe Zeytinyağı Müzesi, zeytin hakkında olabildiğince çok bilgiyi biraraya getirmeği ve tanıtmayı amaçlıyor. Türkiye’nin ilk Zeytinyağı Müzesi olma özelliği taşıyan müze, zeytinciliğe gönül veren 5 arkadaş tarafından kuruluyor: Müfit Erkarakaş, Mahmut Boynudelik, Erhan Şengel, Haluk Yurtkuran ve Mustafa Çakılcıoğlu. Restore edilen tarihi sabunhane binasının Zeytinyağı Müzesi olarak işlev kazanıyor. Kuru baskı zeytinyağı üretimi de günümüzde devam ediliyor. Civar köylerden toplanmış zeytin, zeytinyağı ve sabun üretimine ilişkin çeşitli araç-gereç ve aksesuarları müzede görmek mümkün. Geleneksel yöntemler kullanılarak üretilen zeytinyağı sabununun yapım tekniği de açıklamalı olarak sergileniyor. (https://www.adatepe.com/StaticPages/adatepe-zeytinyagi-muzesi/145 )

Köstem Zeytinyağı Müzesi

Urla’nın Uzunkuyu Köyünde yapımı tamamlanmak üzere olan zeytinyağı müzesi kompleksinin kuruluş çalışmaları uzun yıllara dayanıyor. Adım adım oluşturulan müzenin sürekliliği için Köstem Kültür, Eğitim ve Müzecilik Vakfının kuruluşu da gerçekleşti.

Levent Köstem ve eşi Güler Köstem’in girişimleriyle, Urla başta olmak üzere Ege Bölgesindeki zeytinciliğin ve zeytin kültürünün neleri içerdiğini göstermek üzere kurulan müze, toplam 20 bin metrekare alan içinde 5 bin 650 metrekare kapalı alana sahip. Müzenin bahçesinde, bölgede yetişen 500’ün üzerindeki ağaç türünden oluşturulan bir arberetum bulunuyor. Ege bölgesi zeytin türleri ile dikimi yapılan diğer Anadolu zeytinciliği türleri de bu koleksiyonda yer alıyor. (https://kzmurla.com/)

Altınözü Tokaçlı Zeytin Müzesi

Hatay’ın Altonözü Köyünde zeytincilik geçmişten bu yana önemli bir geçim kaynağı. Köyde bulunan ve geçmişte zeytinyağı fabrikası olarak kullanılan yapı, fabrikanın eski ortaklarından biri tarafından satın alınarak zeytinyağı müzesine dönüştürüldü. Köylüler tarafından işletilen müze, yaşam kültürünü devam ettiren önemli bir öğe. Müzeyi, ÇEKÜL Vakfı ve Tarihi Kentler Birliğinin yürüttüğü Kırsal Mirasın İzinde projesi kapsamında ziyaret etmiştik.

Oleatrium Zeytin ve Zeytinyağı Tarihi Müzesi

Antik dönemde zeytinin zeytinyağına dönüşme hikâyesini aktarmayı amaçlayan müze Hasan Tonbul ve Gürsel Tonbul tarafından Kuşadası’nda kuruldu. Müzedeki tarihi objeler, zeytinyağının ortaya çıkışının ötesinde, dönemin yaşam şekli hakkında da fikir veriyor. Tarih boyunca farklı dönemlere ait mekanizma ve gereçlerle zeytinlerin nasıl işlendiğine dair bilgiler veren müzede, sergilemenin daha anlaşılabilir olması için, hiperrealist silikon insan heykelleri ve maketlerden faydalanılmış. (https://www.oleatrium.com/tr)