Tarihi Kentler İstanbul'da Buluştu
Tarihi Kentler Birliği, Birlik Meclisi 2021 Yılı Olağan I. Toplantısını “Pandemi Koşullarında Koruma ve Müzeler” başlığıyla İstanbul’da gerçekleştirdi. 26 Haziran Cumartesi günü The Green Park Hotel Pendik’te düzenlenen toplantı, TKB Müze Özendirme Yarışmasına da ev sahipliği yaptı. Pandemi koşullarına rağmen geçen yıla oranla artan sayıda başvuru ve müze ile tamamlanan yarışmaya bu yıl 19 belediyeden farklı ölçeklerde 22 müze katıldı.
TKB Genel Sekreteri Sezer Cihan’ın moderasyonunu yürüttüğü İstanbul Buluşması, Meclis Toplantısı ile başladı. Yılın ilk Meclis Toplantısı, Divan Başkanı Hayrettin Güngör tarafından yönetildi. Güngör, gündem maddelerini okuyarak oylamaya sundu. Toplantıda başkan, başkan vekilleri, encümen, kâtip ve komisyon üyeleri oylandı; Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Başkanı Hayrettin Güngör’ün yeniden başkan olarak seçildiği toplantıda ayrıca Birliğe yeni üye olan belediyeler de açıklandı. Buna göre Manisa’ya bağlı Yunusemre Belediyesi ile Niğde’ye bağlı Bahçeli Belediyesi, Belediye Meclis Kararıyla üyelikten ayrılırken Tekirdağ’a bağlı Hayrabolu, Denizli’ye bağlı Çivril ile Elazığ’a bağlı Maden belediyeleri, Birliğin yeni üyeleri oldu; TKB üye sayısı 461’e yükseldi. Tarihi Kentler Birliği 2020 Bütçe oylamasının da yapılmasının ardından Meclis Toplantısı son buldu. Meclis Toplantısını takiben düzenlenen oturumlarda ÇEKÜL Akademi Koordinatörü Kibele Eren ve ÇEKÜL Vakfı Anadolu Araştırmaları Koordinatörü Ahmet Onur Altun, birer sunum yaptılar.
Pandemi ve “Yeni Normal” Hattında Müzeler ve Müzecilik
Kibele Eren, “Küresel Salgın Döneminde Müzecilikte Yeni Yaklaşımlar ve ÇEKÜL Akademi Müze Eğitimi” konulu sunumunda uluslararası verileri paylaştı. UNESCO’nun hazırladığı 2020 Yılında Dünya Müzeleri Raporuna göre, müzeler, pandeminin etkisinde geçen 2020 yılında 155 gün kapalı kaldı. Ziyaretçi sayısı 2019 yılına kıyasla yüzde 70 oranında düşen müzeler, Uluslararası Müzeler Konseyi ICOM’un verilerine göre yüzde 30 oranında istihdam kaybı yaşadı; yüzde 6’sı bir daha açılmamak üzere kapandı. Kibele Eren, yapılan çalışmalara referansla, pandemi koşullarında müze envanterlerinin dijitalleşmesine yönelik çalışmaların önem ve hız kazandığını hatırlattı; zorlayıcı koşulların “çevrimiçi ziyaret” yaklaşımını destekler tutum ve politikaların önünü açtığını belirtti. ÇEKÜL Akademi tarafından verilen ve alanda büyük bir boşluğu kapatan Kentler ve Müzeleri; Kurulumundan İşletmeye Müzeler (KEMEP) eğitimleri de bu süreçte “yeni normal” kavramını da bünyesine katarak içeriğini zenginleştirdi ve belediyelerin ilgili kadrolarına eğitim vermeyi sürdürdü.
Ahmet Onur Altun “Pandemi Koşullarında TKB Müze Özendirme Yarışmasına Bakış” başlıklı sunumunda; TKB Meclisinin 2002 yılında aldığı, üye belediyelerin müze çalışmalarının desteklenmesi kararını ve 2011 yılında Samsun’da düzenlenen TKB Buluşmasında ilan edilen “Her kente bir kent müzesi” yaklaşımını hatırlattı: “TKB, kentlerde kurulacak müzelerin öncülüğünde her kentin doğal ve kültürel envanterinin çıkarılmasını, kent arşivlerinin oluşturulmasını/geliştirilmesini, tarihi yapıların kültür altyapısını destekleyecek şekilde işlevlendirilmesini amaçladı. Koruma çalışmalarının sürekliliği ve kentte koruma bilincinin oluşturulmasında müzeler çok önemli bir yer tutuyor. Bu nedenledir ki kent müzeleriyle başlayan süreçte TKB üyeleri hedeflerini büyüterek ihtisas müzeleri açmaya başladı; temalar özelleşmeye başladı. Bu, müze çalışmalarının benimsendiğinin ve geliştiğinin bir göstergesi. Müzelerin sayısındaki artışın bir diğer önemli sonucu ise, müzelerin koruma politikaları içindeki yerinin giderek sağlamlaşması oldu.”
Müzeler pandemi sürecinde insan odaklı kurumlar oldukları için en çok etkilenenlerin başında geldi. Ziyaretçi sayıları düştü; müzeler, galeriler, sergi mekânları âtıl kaldı. Müzeler arka planda pek çok başka sorunla da mücadele etti. Tarihi kentler, Müze Özendirme Yarışmasına bu koşullarda hazırlandı, emek verdi.
Müzelerin Sayısı Artıyor
Meclis Toplantısı ve sunumların ardından Müze Özendirme Yarışması Ödül Törenine geçildi. TKB Müze Özendirme Yarışması Jüri Başkanı Ahmet Erdönmez’in sunuculuğunda düzenlenen ödül töreni, pandemi koşullarına rağmen büyük ilgi gördü. Bu yıl 5’inci kez düzenlenen TKB Müze Özendirme Yarışması, tarihi kentlerin müzecilik çalışmalarındaki istikrarını izlemek için önemli bir platform niteliğinde.
Tarihi Kentler Birliğinin, tarihi kentlerde müze sayısını artırmayı; kent müzeleri aracılığıyla kentlilerin yaşadıkları coğrafyanın tarihini, kültürünü, yaşamın çeşitli alanlarına sızmış inceliklerini öğrenmelerini sağlamayı; kentlinin kentiyle ilişkisini pekiştirmeyi amaçlayarak ilk kez 2016 yılında düzenlediği Müze Özendirme Yarışmasına bu yıl 19 belediyeden, farklı ölçeklerde 22 müze katıldı. 7 Mayıs 2021 tarihinde, internet üzerinden toplanan Seçici Kurul, projeleri değerlendirdi; müzelerin başarılı ve geliştirilmeye açık yönleriyle ilgili görüşlerini belirterek ödüllerin dağılımına karar verdi. Ahmet Erdönmez başkanlığında toplanan Seçici Kurul Aziz Elbas, Kibele Eren, Sezer Cihan, Yeşim S. Dizdaroğlu ve Y. Metin Keskin’den; Danışma Kurulu ise Prof. Dr. Metin Sözen, Ahmet Onur Altun ve Alp Arısoy’dan oluştu. Değerlendirmede 6 temel kriter gözetildi: Mekân kalitesi; arşiv ve araştırma çalışmaları; sergileme kurgusu; sosyal gücü; kentle ilişki ve süreç yönetimi. Her müzenin kendi bağlamı içinde değerlendirildi. Ödüller 7 farklı kategoride toplandı:
Tarihi Kentler Birliği Müze Özendirme Yarışması 2021 Ödül Töreni Yapıldı
YAŞAM KÜLTÜRÜ MÜZESİ
Altındağ Belediyesi Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi
Antalya Büyükşehir Belediyesi Antalya Oyuncak Müzesi
Boyabat Belediyesi Yaşayan Kültürel Miras Müzesi
Dulkadiroğlu Belediyesi Tematik Mutfak Müzesi
Hatay Büyükşehir Belediyesi Vakıflı Köyü Musadağ Müzesi
Yeşilyurt Belediyesi Kahve Konağı Müzesi
KENT MÜZESİ
Manavgat Belediyesi Manavgat Kent Müzesi
Osmaniye Belediyesi Osmaniye Kent Müzesi
EL SANATLARI VE ZANAAT MÜZESİ
Odunpazarı Belediyesi Ahşap Eserler Müzesi
Odunpazarı Belediyesi Cam Sanatları Merkezi
Sivrihisar Belediyesi Sivrihisar Uygulamalı Kilim Müzesi
KENT TARİHİ MÜZESİ
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi 25 Aralık Gaziantep Savunması Kahramanlık Panoraması ve Müzesi
Kayseri Büyükşehir Belediyesi Selçuklu Uygarlığı Müzesi
Niksar Belediyesi Cihad’ül Ekber Danişmendliler Müzesi
DOĞA TARİHİ MÜZESİ
Hatay Büyükşehir Belediyesi Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Müzesi
KOLEKSİYON VE ARŞİV MÜZESİ
İzmit Belediyesi Atatürk Evi Müzesi
Karşıyaka Belediyesi Hamza Rüstem Fotoğraf Evi
Kepez Belediyesi Nostaljik Araçlar Müzesi
Konak Belediyesi Necdet Alpar Mask Müzesi
Odunpazarı Belediyesi Tayfun Talipoğlu Daktilo Müzesi
Seyhan Belediyesi Prof. Dr. İlter Uzel Tıp ve Diş Hekimliği Müzesi
ARKEOPARK
Kahramanmaraş Müze Müdürlüğü Germanicia Antik Kenti Ören Yeri
Bir Öncelik Olarak Kültürel Miras
Bir yıl aşkın zamandır tüm dünyayı etkisi altına alan pandemi koşulları, fiziksel ve sosyal açıdan kısıtlı bir yaşayış biçimini dayattı. Bu koşullar, öncelikler sıralamasını bireysel ve toplumsal düzeyde değiştirdi; değiştirmeye de devam ediyor. Ancak kültürel mirası koruma çabası, bir öncelik olarak varlığını olumsuz koşullara rağmen sürdürdü. İnsanların kitleler halinde, yaşadıkları kentlerle ilişkilerini asgaride tuttukları bu dönemde de kültürel miras, aidiyet hissinin korunmasında önemli bir etken olmaya devam etti. Söz konusu koşullar, kültürel mirasın korunmasının ve yaşatılmasının yaşamlarımız için ne kadar önemli olduğunu bir kez daha anlama fırsatını da beraberinde getirdi. Tarihi kentler, Müze Özendirme Yarışmasına pek çok faaliyetin zorunlu olarak askıya alındığı böylesi bir dönemde hazırlandı ve çeşitli güçlüklere rağmen katılım gösterdi. Bu, kültürel mirasın korunmasının bir lüks değil, temel bir ihtiyaç olduğunu anlatan önemli göstergelerden biri.
Kapanış Konuşması
Hayrettin Güngör
TKB ve Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Başkanı
Bugünkü toplantının konu başlığı olan kent müzelerini son derece önemsiyorum. TKB’nin destek ve teşvikleri bu noktada da çok önemlidir ve kent müzelerini yaygınlaştırmak esastır. Örnek müzelerimiz var ancak bununla birlikte belli bir döneme sıkışmış ve sadece objelerle donatılmış müzelerimiz de var. Biz, bize bırakılmış tarihi mirası kronolojik olarak ve açıklamalarıyla anlatmalı; gelecek kuşaklara dünü, bugünü ve yarını emanet ettiğimizi unutmamalıyız. TKB’nin kuruluşundan bugüne, emek vermiş tüm başkanlara tekrar teşekkür ediyorum. Birlikteliğimiz ve tecrübe paylaşımımız çok önemli. Birbirimizden öğreniyoruz; birbirimizin müzelerinden de öğreniyoruz. Özellikle panorama müzelerini anmak isterim; Bursa Panorama Müzesini, İstanbul 1453 Panorama Müzesini görme fırsatım da oldu… Keza Genel Sekreterimiz Sezer Cihan da Gaziantep 25 Aralık Savunması Kahramanlık Panoraması ve Müzesini aktardı. Kurtuluş Mücadelesi veren kentlerde panorama müzelerinin anlamlı olduğuna inanıyorum. Biz de Kurtuluş Mücadelesinin öncü kentlerinden Kahramanmaraş’a böyle bir müze kazandırmak arzusundayız. Yeni normal dönemde, sağlıkla birarada olacağımız günlerin heyecanıyla, hepinizi selamlıyorum.
