Kars'taki Baltık Mimarisi Koruma Altında

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda Kars 40 yıl Rus işgalinde kalıyor. Bu dönemde Ruslar, 1918 yılına kadar yeni bir imar çalışması başlatarak, Yusufpaşa, Ortakapı ve Cumhuriyet Mahallelerinde yeni merkezler oluşturuyor.

Rusya’nın kuzeyindeki Baltık denizi kıyılarında uygulanan mimari anlayışı Kars’a uygulayarak, Hollanda’dan getirdikleri mühendislerle yapılaşmaya hız veriyorlar. 1890 yılından başlayarak 1917 yılına kadar Baltık mimari tarzında düzgün kesme bazalt taşından tek katlı, iki katlı, nadir olarak da üç katlı binalar yapılıyor. Giriş cepheleri yalancı sütunlar, bordür kabartma taşlarla süslü binalar, günümüzde Kars kentinde varlığını sürdürüyor.

Baltık mimari tarzındaki binalardan 190 tanesi tescil edilmiş durumda. Koruma altındaki eserlerin büyük bir kısmı ise şahısların mülkiyetinde konut olarak, bir kısmı da işyeri ve resmi kurum olarak kullanılıyor.

Bu binaların en önemlilerinden biri “İl Emniyet Müdürlüğü Hizmet Binası”. Cumhuriyet’in ilanından sonra Kars Ortaokulu ve Kars Lisesi olan bina,  1981’den bu yana İl Emniyet Müdürlüğü binası olarak kullanılıyor.

Sıvanarak dokusunu kaybeden dış cephe

Tarihi bina, Kars Emniyet Müdürü Cengiz Zeybek’in çabalarıyla restore edildi. 2009 yılı sonunda başlayan çalışmalar tamamlandı. Binanın dış cephe duvarlarında yıllar içinde sıvanarak kaybolan dokusu temizlenerek yeniden ortaya çıkarıldı. İç cephe restorasyonu ile giriş kapısı yenileme ve pencerelerin değiştirilme çalışması da tamamlanarak bina aslına uygun olarak restore edildi. Kars Emniyet Müdürlüğü binası restorasyonunun, diğer tarihi kamu binalarına örnek oluşturması bekleniyor.

Restorasyon sonrası

Kars kentinde restore edilen bir diğer kamu binası ise Tarihi Vali Konağı. 2008 yılında başlayan çalışmalar tamamdı ve binanın yeniden işlevlendirilmesi için hazırlıklar başladı.
ÇEKÜL ve Tarihi Kentler Birliği’nin 2008 yılında düzenlediği TKB Kars Buluşması’nda, Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, ÇEKÜL Vakfı Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen diğer yetkililerle yapılan fikir alışverişlerinde, binanın geçmiş tarihini yansıtacak ve halkla iç içe olacak şekilde, yaşayan bir alan olarak işlevlendirilmesi konusunda fikir birliğine varılmıştı. Kars Valiliği de bu doğrultuda çalışmalarına devam ediyor. ÇEKÜL Kars temsilcisi Prof. Dr. Şaban Maraşlı da yapılan çalışmaların takibini yaparak, destek veriyor.

Tarihi Vali Konağı

1919 yılında Cenub-i Garb-i Kafkas Hükümeti'nin Şura binası olarak kullanılan,  1921 yılında Kars Antlaşması’nın imzalanmasına tanıklık eden bina, ayrıca Kazım Karabekir Paşa’nın Karargâhı olarak hizmet verdi. Kars kentinin Cumhuriyet tarihinde, önemli bir yere sahip. İşte tüm bu süreci yansıtacak şekilde işlevlendirilecek Tarihi Vali Konağı, bulunduğu sokaktaki meydan ve bahçesinin yeniden düzenlenmesiyle, halkın kullanımına açılacak. Çevresiyle birlikte yaşayan, nefes alan bir alana dönüştürülecek.   

İç mekan