IRAK'TAKİ KÜLTÜREL MİRASTAN ENDİŞELİ ARKEOLOGLAR

Arkeoloji enstitüleri ve onlarca arkeolog, savaşın bir başka yüzünü gündeme getirerek, Irak’taki binlerce arkeolojik alanın koruma altına alınması için İngiltere, ABD ve BM nezdinde girişimlerde bulunuyor.

Amerikan ve İngiliz hükümetlerine ve BM’ye mektuplar gönderen arkeologlar, Irak’taki kültür mirasının insanlığın ortak mirası olduğunu belirtirken, Amerikalı Irak uzmanı arkeolog, Amerikan ve İngiliz birliklerinin bombardımanında arkeolojik alanların tehdit altında olduğu uyarısında bulundu. Fransa da Irak’taki kültürel mirasın akıbeti hakkında UNESCO’ya başvurdu. Mektuplara imza koyanlar, Irak’a savaş açanlara arkeolojik alanların korunması için gereken önlemleri alma ve savaş durumunda kültürel varlığın korunmasına ilişkin 1954 Lahey Konvansiyonu’na saygı duyma çağrısında bulundu, Irak Ulusal Miras Bakanlığı’na da yardım vaat etti. Savaş sonrasında da yağmalama tehdidine karşı bu alanların korunması talebinde bulunan arkeologlar, bunun örneğinin 1991’deki savaştan önce görüldüğünü de ifade etti.

Savaşta insan kaybının elbette çok daha önemli olduğunu vurgulayan arkeolog McGuire Gibson, “Ancak tehdit altında olan dünya kültür mirasının önemli bir parçasıdır. Irak demek, Mezopotamya demek, yani Fırat ve Dicle nehirleri arasında MÖ 4. binyılda gelişen bir medeniyet.’’ dedi ve Irak’taki arkeolojik alanların sayısını bilmenin neredeyse imkansız olduğunu söyledi.

Irak’ta bilinen 10 bin arkeolojik alan bulunuyor. Ancak çok sayıda kazı çalışması yapılmamış alanın bulunduğu sanılıyor. Tahmini rakamlara göre, etrafında küçük köyler bulunan 25 bin arkeolojik alan gün ışığına çıkarılmayı bekliyor. Arkeologlar, Irak’taki alanların sadece yüzde 25’inde arkeolojik çalışmaların yapıldığını söylüyor. Mektuba imza koyanlar arasında ABD Arkeoloji Enstitüsü, Amerikan–Kanada Arkeoloji Enstitüsü, Belçika’nın Irak’a gönderdiği arkeoloji ekibi, Irak’taki İngiliz Arkeoloji Okulu, Tokyo Kokushikan Üniversitesi bulunuyor. Bu arada, Fransa Kültür Bakanı Jean–Jacques Aillagon, savaş boyunca Irak’taki kültürel mirasın akıbeti hakkında Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’ne (UNESCO) başvurdu.

500’den fazla eser var

UNESCO’nun Irak’ta dünya hazinesi kabul ettiği tek kent olan Hatra, aynı zamanda ilk Arap Krallığı’nın başkenti. Kalelerle güçlendirilmiş yüksek ve kalın duvarları sayesinde, MS 116 ve 198 yıllarındaki Roma istilalarına karşı koyabilmiş. Şehrin kalıntıları Helen ve Roma mimarisinden izler taşıyor. Bağdat başta olmak üzere Selçuklu ve Osmanlılar döneminden izler taşıyor. Bu dönemlere ait 500’den fazla eser olduğu belirtiliyor. Bugün Irak Savunma Bakanlığı olarak kullanılan bina da Kanuni Sultan Süleyman’ın yaptırdığı bir kışla ve saraydan oluşuyor. Irak’ta ayrıca Mustantiriye ve Mercan Medreseleri, İmam–ı Azam Türbe ve Külliyesi, Geylani Türbesi bulunuyor.

Washington, Paris, aa

Kaynak: ZAMAN - 26.03.03 http://www.zaman.com.tr/2003/03/26/haberler/h13.htm