Antik Çağın İon yerleşimi, Ege kenti Foça; arkeolojik, tarihi, doğal ve kentsel sit alanının birarada bulunduğu bir kent olmasının yanı sıra, Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları içinde yer alıyor. Siren Kayalıkları, Şeytan Hamamı, Taş Ev (Anıt Mezar), Beş Kapılar (Ceneviz) Kalesi, Osmanlı Dönemine ait Dış Kale, Fatih Camisi, Kayalar Cami, Hafız Süleyman Camisi ve Osmanlı Mezarlığı ile Ege mimarisinin özelliklerini taşıyan sivil mimari yapılardan başka, adı Homeros Destanında da geçen bir diğer önemli yapısı ise, uzunluğu 8 kilometreyi bulan ve MÖ 590-580 yıllarına tarihlenen surlar. Yapılan son dönem kazılarıyla ünlü surların bir bölümünün bir Tümülüs yığını içinde olduğu keşfedildi. 1993 yılı kazıları sırasında Foça’nın Küçük Limanında Athena Tapınağının eteğinde yapılan kazılardaysa Anadolu’nun Ana Tanrıçası Kybele Kaya Tapınağı ortaya çıkarılmıştı. MÖ 590 yıllarına tarihlenen bu kaya tapınağı, 1994 yılında Foça Belediyesiyle birlikte “Liman Kutsal Alanı” olarak düzenlenmişti.

5 bin yıldır pek çok uygarlığa ev sahipliği yapan kent, aralarında Ferruh Başağa, Avni Arbaş, Tarık Dursun K., Ataol Behramoğlu ve Abidin Dino’nun da bulunduğu pek çok sanatçıya da yurt olmuş. Foça’da, tüm bu zenginliğin korunarak geleceğe aktarılması için birçok çalışma yapılıyor. Foça Belediye Başkanı Fatih Gürbüz ve ekibi, sürdürülen çalışmalar hakkında bilgi alışverişinde bulunmak üzere, ÇEKÜL Evinde düzenlenen Çarşamba Kent Toplantısında ÇEKÜL uzman heyetiyle biraraya geldi.

Kazı Başkanlığı tarafından hazırlanan ve Koruma Kurulunun onayından geçen Foça Yel Değirmenleri Restorasyonu Projesi, Tiyatro Tepesi üzerinde İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Foça Belediyesiyle birlikte çalışılıyor. Değirmenlerin onarımları, aslına uygun olarak un öğütebilecek şekilde yapıldı. Rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri Foça Belediyesi tarafından hazırlanan ve çalışmalarına 2012 yılında başlanan Phokaia Ceneviz-Osmanlı Kent Duvarları Projesi; 2013’te UNESCO Dünya Kültürel Mirası Geçici Listesine alınan Foça Kalesi restorasyonu, tamamlanan projeler arasında anıldı.

Devam Eden Koruma Çalışmaları

Öte yandan denizin surlara kadar getirilmesi ve üzerinde de surlara ilişkin bilgilendirme panolarının yer almasını öngören ve 16 adet köprüden oluşan Kordon Yolu Projesi çalışmaları ihale aşamasında. Proje kapsamında Kybele Kutsal Alanının doğusunda küçük bir odeon oluşturulması planlanıyor. Bir diğer çalışma da Foça Koyunu iki taraftan saran İngiliz Burnu ile Fener Burnunun tematik kültür parklarına dönüştürülmesi projesi. Sahip oldukları doğal iskeleleriyle değerlenen burunlar, tarihi değer taşıyor.

Osmanlı Mezarlığında koruma çalışmaları devam ediyor. Mezarlığın bir açık hava müzesine dönüştürülmesi amaçlanıyor. Dinlenme panoları, bilgi merkezi müzenin unsurları arasında yer alacak.

Foça Belediyesi, arkaik döneminin rölöve ve restitüsyonları büyük ölçüde tamamlanan Athena Tapınağı Projesini yakın zamanda Koruma Kuruluna sunması hedefliyor. Projenin iki yıl içinde tamamlanması öngörülüyor.

Mimari Kentsel Tasarım Rehberi

Foça’yı, koruma amaçlı imar planı çerçevesinde kentsel tasarım rehberi kararlarıyla özgün çizgilerine kavuşturmak istediğini belirten Foça Belediyesi, geleneksel tipolojiler takibinde uygulanacak cephe düzenlemeleri, restorasyonlar ve yaya odaklı sokak sağlıklaştırma projeleriyle kentin özgün kimliğini korumayı amaçlıyor. Bu kapsamda, Kentsel Tasarım Rehberi hazırlanacak ve sivil mimariyi yansıtan yapıların restorasyonları da yapılacak.

Kentte sürdürülen bir diğer çalışma ise yerleşim alanları için kabul edilen seyrek yapı düzeni ve yatay mimari anlayışıyla kentlilerin doğadan kopmamalarını sağlamak ve köy kurgusunu yeniden cazibeli hale getirmek.

Herodot Kent Duvarı

Maltepe Tümülüsü içinde oldukça iyi korunan yaklaşık 2600 yıllık tarihi kent duvarları  “Herodot Kent Duvarları” olarak biliniyor. Taş işçiliğiyle İon dünyasının ünik bir eseri olarak kabul edilen surların giriş kapısı ortaya çıkarılmıştı. Büyük bir arkeolojik park alanı olarak düzenlenecek bu alanın, kentin önemli cazibe merkezi olması amaçlanıyor. Antik Phokaia Kentini UNESCO Dünya Kültürel Mirası Asıl Listesine Dünya Kültür Lideri İon Kenti olarak sokmayı hedefleyen Belediye, proje hakkında bilgileri ÇEKÜL heyetiyle paylaştı ve çalışmalar bütünü için uzman heyetinden bilgi aldı.