Bütüncül korumaya örnek Tokat ve ilçeleri

Kelkit havzasının bereketli kentlerinden Tokat koruma yolculuğuna ilçeleriyle beraber devam ediyor. Tokat, Niksar, Erbaa, Zile ve Pazar kentleri geçtiğimiz yıllarda Tokat’ta yapılan TKB Semineri’nde verdikleri birliktelik mesajlarını, seminerin ardından uygulamaya koydu ve havza ölçeğinde bütüncül bir koruma için harekete geçti. Bölgede tecrübeli olan Vali Mustafa Taşkesen’in Tokat Valisi olmasıyla merkez ve köylerde de koruma çalışmaları hızlandı. Hem tarihi ve kültürel hem de doğal dokularıyla TKB’nin aktif üyelerinden olan Tokat, Erbaa, Niksar ve Zile kentlerinin temsilcileri, ÇEKÜL Çarşamba Kent Toplantıları’nda Prof. Dr. Metin Sözen ve ÇEKÜL uzmanlarıyla bir araya geldi.      

Horoztepe’den bağlara…

Erbaa: 1939, ’42 ve ’43 yıllarında yaşadığı depremler sonucunda kentin yeri tamamen değiştirildi. 1944 yılında Hükümet Konağı’nın temellerinin, eski kentin güneyindeki mevkiye atılmasıyla kent burada yeniden planlı bir şekilde kuruldu.  Kelkit ve Tozanlı çaylarının birleşerek Yeşilırmak’ı oluşturduğu bölgede kurulan Erbaa, 1944 yılından buyana bozulan sokak dokularını iyileştirerek, kent dokusunu güzelleştirecek çevre düzenlemeleri yaparak, sahil bandında rekreasyon alanı yaratarak yeni tarihini oluşturmak, birikiminden uzaklaşmadan kenti geleceğe taşımak için çalışıyor. Erbaa’da yürütülen çalışmalar, arkeolojik ve doğal değerler ile yaşam kültürünün korunması konusuna odaklanıyor. Özellikle Tunç Çağı’na ait buluntuların olduğu Horoztepe höyüğündeki kazı çalışmaları devam ediyor. Ayrıca Erbaa’da Tepe Kışla köyündeki kerpiç evlerin korunması planlanıyor. Kırsal yaşam ve bağ kültürünün yaşatılması için 1840 yılından kalan bir bağ evinin onarılması düşünülüyor. Silahtar Ömer Paşa Camisi, Durmuşoğlu Hamamı ile ilgili çalışmalar da devam ediyor.

Horoztepe höyüğü kazılarından

Yapılan çalışmalar yayına dönüşmeye hazır

Niksar: Taşmektep, Arasta Çarşısı, Taşbina, Niksar Kalesi, Nizamettin Yağıbasan Medresesi ve Türbesi, Kale Gizli Geçidi,  Melikgazi Türbesi, Ulu Cami, Aziz Gregory Thomatorgos Kilisesi, Roma dönemi Arsenali ve Ayvaz mozaiklerinde yapılan koruma ve kazı çalışmaları ile yeniden işlevlendirmelerle kentin yüzü değiştirmeye başladı. Niksar Kalesi’nin %40’ı onarıldı. Geri kalan alan için Tokat Valiliği’nden destek istendi. Niksar turizm envanteri için çalışmalar başladı. Melikgazi Türbesi’ndeki çalışmalar da Cumhuriyet Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü’nün desteğiyle devam ediyor; mezar taşları, uzmanları tarafından okunuyor. Araştırma, envanter ve onarım çalışmaları tamamlandığında bir yayına dönüştürülecek.

Pekmez Müzesi’ne doğru…

Zile: Julius Sezar’ın, Zile Kalesi’nde yapılan Zela savaşının ardından söylediği meşhur sözü “Veni, vidi, vici” (Geldim, gördüm, yendim) Zile Belediyesi tarafından tescil ettirildi. Zile ovasına bakan bu tarihi Kale restore edilerek ziyarete açıldı; turizm odağı olması için Kale’de etkinlikler düzenlenmeye başlandı. Kale’deki kazı çalışmaları ise devam ediyor. Belediye tarafından yürütülen sokak sağlıklaştırmalarını olumlu karşılan halk da kendi evini onarmaya başladı. 11 mahallede restorasyon çalışmaları devam ediyor. Sarıoğlu Konağı da ÇEKÜL Evi olarak restore ediliyor. Zile pekmezinin patenti alındı; bir bağ evinin “Pekmez Müzesi” olması için hazırlıklar yapılıyor. Osmanlı döneminden bugüne devam eden asırlık Zile Panayırı hakkında bir kitap hazırlanıyor. Ali Murat Aktemur’un Zile Konakları ile ilgili yaptığı çalışma ise kitaplaştırıldı.

Tescilli evlerden, iç mekan

Tarihi akslar ortaya çıkıyor

Tokat: Kentsel sit alanındaki tarihi dokuda yapılan restorasyonlar, son yıllarda sokak iyileştirme çalışmalarıyla desteklenerek bütüncül bir korumaya dönüştü. Anıtsal eserlerin yanı sıra Halis ve Sulu sokaklarda yapılan onarımlarla sivil mimari örnekleri varlığını korumaya devam ediyor. Taşhan ve Gökmedrese aksı ile Ulu Cami, Kale ve çevresindeki koruma çalışmaları sayesinde eski kentin tamamında hareketli zamanlar yaşanıyor. Gaziosmanpaşa Üniversitesi’ne devredilen Deveci Han’a gençlerin kullanabileceği yeni fonksiyonlar verilecek. Restore edilen Yemeniciler Hanı’nın müze olması planlanıyor.

Mevlevihane

Tokat ve ilçeleri için öneriler  

Toplantıda, Tokat ve ilçelerinde yapılan tüm bu çalışmalar değerlendirildi. Kentlerin ortak yönleri ve farklılıkları konuşuldu. Uzmanlar ve yerel yöneticiler ile kent temsilcileri birlikte yeni hedefler, yeni yöntemler belirlendi. Öncelikle Tokat ve ilçelerinde eş zamanlı devam eden koruma hareketi, kültür öncelikli yayınlar ve bölgesel turizm güzergâhlarıyla desteklenecek. Yeni haritalar yapılacak ve rotalar belirlenecek. Danişmentliler, arkeolojik alanlar, kırsal mimari, suyolları gibi tespit edilen konular rotalara dâhil edilecek. Toplantıda bu kentlerin zengin jeolojik değerlerini göz önünde bulunduran uzmanlar “Jeopark” yapılması gerektiğini vurgulayarak, belediyeler ve valiliğin ortak çalışmaya devam etmesiyle bilimsel bilgiye ulaşma, tecrübe paylaşımı ve kaynak yaratma gibi konuların daha kolay çözülebileceğini söyledi.      

Toplantıda, Zile çevresindeki fosil yataklarının araştırılması gerektiği,  Maşathöyük çalışmalarının devam etmesi gerektiği,  Horoz Tepesi höyüğü kazılarındaki kaynak yetersizliği, Sezar’ın Zela Savaşı’nın canlandırıldığı bir panorama müzesi yapılması, Halveti Tekkesi hakkında araştırma yapılması gerektiği gibi konular da değerlendirildi.

Toplantıya katılanlar: Tokat Valisi Mustafa Taşkesen, Erbaa Belediye Başkanı Ahmet Yenihan, Niksar Belediye Başkanı Duran Yadigâr, Zile Belediyesi Kültür Müdürü, ÇEKÜL temsilcisi Necmettin Eryılmaz, ÇEKÜL Temsilcisi Feriha Koç, Vakıflar Bölge Müdürlüğünden arkeolog Ekrem Anaç, Tapu ve Kadastro Başmüfettişi Bekir Altındal, Tokat İl Kültür ve Turizm Müdürü Abdurrahman Akyüz, Kültür Sanat Derneği Başkanı Hasan Erdem.

ÇEKÜL uzman ekibi: ÇEKÜL Vakfı Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen, arkeolog-sanat tarihçi Zeynep Biçer, tasarımcı Nadir Mutluer, y.mimar restaratör Nüvit Bayar, restoratör mimar Timur Çelik, mimar Zuhal Keskin, y.mimar Metin Keskin.